بزرگترین کشورهای مسلمان جهان کدامند؟

اندونزی، پاکستان و هند در حال حاضر بزرگترین جمعیت های مسلمان جهان را در خود جای داده اند و نقش محوری در گستره جهانی اسلام ایفا می کنند. این کشورها در کنار سایر ملت ها، گستره وسیعی از فرهنگ ها و جوامعی را به نمایش می گذارند که در آن ها اسلام با زندگی روزمره عجین شده است.

اسلام، به عنوان دومین دین بزرگ جهان از نظر شمار پیروان، نقش بی بدیلی در شکل گیری تاریخ، فرهنگ و تمدن بشری ایفا کرده است. از آسیای جنوبی و جنوب شرقی گرفته تا خاورمیانه و آفریقا، رد پای این دین الهی و پیروان آن به وضوح دیده می شود. درک پراکندگی جمعیت مسلمانان در سطح جهان، تنها محدود به دانستن آمار نیست؛ بلکه دربرگیرنده شناخت عمیق تر از جوامع، تاریخ آن ها و تعاملات فرهنگی است. در این بررسی جامع، به دنبال آن هستیم که نه تنها بزرگترین کشورهای مسلمان جهان را بر اساس آخرین آمارهای معتبر شناسایی کنیم، بلکه نگاهی تحلیلی به ویژگی های منحصر به فرد هر یک از این جوامع داشته باشیم و تفاوت میان کشورهای با بیشترین جمعیت مسلمان و کشورهای دارای اکثریت مسلمان را روشن سازیم. این نگاه دقیق، به ما کمک می کند تا چشم اندازی روشن از نقش پویای جمعیت مسلمانان در قرن حاضر به دست آوریم.

نگاهی به جمعیت مسلمانان در جهان: آمار و ارقام کلی

در دنیای امروز، بیش از ۲.۵ میلیارد نفر به دین اسلام اعتقاد دارند که این رقم، اسلام را به دومین دین پرجمعیت جهان پس از مسیحیت تبدیل می کند. بر اساس برآوردهای اخیر مراکز معتبری همچون مرکز پژوهشی پیو (Pew Research Center)، مسلمانان حدود ۲۴.۱ درصد از کل جمعیت کره زمین را تشکیل می دهند. این آمار نشان دهنده گستردگی و نفوذ چشمگیر اسلام در پهنه های مختلف جغرافیایی است.

رشد جمعیت مسلمانان در سال های اخیر، یکی از پویاترین پدیده های جمعیتی جهان محسوب می شود. نرخ بالای زاد و ولد و همچنین گرایش برخی افراد به اسلام، از جمله دلایل اصلی این رشد پایدار است. پیش بینی ها نشان می دهند که در دهه های آینده، این روند افزایشی ادامه خواهد یافت و انتظار می رود تا سال ۲۰۵۰، جمعیت مسلمانان جهان حتی از جمعیت مسیحیان پیشی بگیرد و به بزرگترین گروه مذهبی تبدیل شود. قاره آسیا و آفریقا، به ویژه مناطق جنوب و جنوب شرق آسیا، خاورمیانه، شمال آفریقا و بخش هایی از آفریقای جنوب صحرا، اصلی ترین کانون های تمرکز جمعیت مسلمانان در جهان هستند.

۱۰ کشور برتر جهان از نظر جمعیت مسلمان (بر اساس آخرین آمار)

در ادامه، به بررسی ۱۰ کشوری می پردازیم که بر اساس آخرین آمارهای موجود، بیشترین جمعیت مسلمان را در خود جای داده اند. این لیست، نمایانگر پراکندگی وسیع مسلمانان در قاره های مختلف و تنوع فرهنگی جوامع اسلامی است.

۱. اندونزی: بزرگترین جمعیت مسلمان جهان

در دل آسیای جنوب شرقی، مجمع الجزایر پهناور اندونزی با بیش از ۲۲۷ میلیون نفر جمعیت مسلمان، به عنوان بزرگترین کشور اسلامی جهان از نظر جمعیت شناخته می شود. این کشور، که بیش از ۸۷ درصد از جمعیت خود را مسلمان می داند، نمونه ای بی نظیر از همزیستی مسالمت آمیز میان ادیان مختلف است. با وجود اینکه اندونزی یک دولت سکولار محسوب می شود، اسلام به طور عمیقی در تار و پود فرهنگ و زندگی روزمره مردمان آن ریشه دوانده است. بیشتر مسلمانان اندونزی از پیروان مکتب شافعی اهل سنت هستند، اگرچه اقلیت های شیعه و احمدیه نیز در این سرزمین حضور دارند. معماری مساجد، هنرهای سنتی، و جشن های مذهبی، همگی گواه تاثیر ژرف اسلام بر این سرزمین شگفت انگیز هستند.

۲. پاکستان: دومین کشور پرجمعیت مسلمان

در همسایگی شرقی ایران، جمهوری اسلامی پاکستان با بیش از ۲۰۴ میلیون نفر جمعیت مسلمان، جایگاه دومین کشور پرجمعیت مسلمان جهان را به خود اختصاص داده است. اسلام نه تنها دین رسمی این کشور است، بلکه هویت ملی و سیاسی پاکستان به شدت با آموزه های اسلامی گره خورده است. ۹۵ تا ۹۷ درصد از مردم پاکستان مسلمان هستند که اکثریت قریب به اتفاق آنان را اهل سنت تشکیل می دهند، در حالی که شیعیان نیز اقلیت قابل توجهی را شامل می شوند. پاکستان به دلیل موقعیت استراتژیک و اهمیتش در جهان اسلام سیاسی، همواره کانون توجه بوده و از این منظر، نقش کلیدی در معادلات منطقه ای و بین المللی ایفا می کند.

۳. هند: کشوری با اقلیت مسلمان عظیم

هند، سرزمین هزاران رنگ و فرهنگ، با اینکه اکثریت جمعیت آن پیرو آیین هندو هستند، اما با بیش از ۱۸۹ میلیون نفر جمعیت مسلمان، سومین کشور جهان از نظر تعداد مسلمانان محسوب می شود. این آمار نشان می دهد که اسلام در هند نه تنها یک اقلیت کوچک نیست، بلکه جمعیتی عظیم و پویا را شامل می شود که در کنار سایر ادیان، به غنای فرهنگی این شبه قاره می افزاید. مسلمانان حدود ۱۳.۴ درصد از کل جمعیت هند را تشکیل می دهند. پیش بینی های جمعیتی نشان می دهد که با توجه به نرخ رشد جمعیت مسلمانان، هند تا سال ۲۰۵۰ ممکن است حتی از اندونزی و پاکستان نیز پیشی گرفته و به بزرگترین جمعیت مسلمان جهان تبدیل شود. تنوع فرهنگی و مذهبی در هند، یکی از ویژگی های بارز این کشور است که مسلمانان نیز بخش مهمی از این موزاییک غنی را تشکیل می دهند.

۴. بنگلادش: اکثریت مسلمان در آسیای جنوبی

بنگلادش، کشوری با طبیعت سرسبز و رودخانه های خروشان در آسیای جنوبی، با بیش از ۱۴۸ میلیون نفر جمعیت مسلمان، چهارمین کشور بزرگ مسلمان جهان است. اسلام، دین اصلی در این کشور است و بیش از ۹۰ درصد جمعیت آن را مسلمانان تشکیل می دهند که اکثریت قریب به اتفاق آن ها از اهل سنت هستند. با وجود اینکه نظام حقوقی بنگلادش تحت تاثیر قوانین انگلو-هندی است و دادگاه شرعی رسمی ندارد، اما مسائل شخصی مربوط به ازدواج، طلاق و ارث بر اساس قوانین اسلامی و توسط قضات سنتی اداره می شود. این تلفیق سنت و مدرنیته، به هویت حقوقی و فرهنگی بنگلادش شکل خاصی بخشیده است.

۵. نیجریه: بیشترین جمعیت مسلمان در آفریقا

در غرب قاره آفریقا، نیجریه به عنوان پرجمعیت ترین کشور آفریقا و پنجمین کشور بزرگ مسلمان جهان شناخته می شود. این کشور با بیش از ۹۵ میلیون نفر جمعیت مسلمان، بزرگترین جامعه اسلامی در قاره آفریقا را در خود جای داده است. با این حال، نیجریه نمادی از تنوع مذهبی است؛ چرا که جمعیت مسلمانان عمدتاً در شمال و مسیحیان عمدتاً در جنوب این کشور ساکن هستند. این تقسیم بندی جغرافیایی-مذهبی، پویایی های خاصی را در صحنه اجتماعی و سیاسی نیجریه ایجاد کرده است. اکثر مسلمانان نیجریه از اهل سنت و پیرو مکتب مالکی هستند، در کنار اقلیت های قابل توجهی از شیعیان و احمدی ها که به تنوع مذهبی این کشور می افزایند.

۶. مصر: مرکز تاریخی و فرهنگی اسلام

مصر، با تاریخ باستانی و تمدن درخشان خود، از دیرباز یکی از مهم ترین مراکز علمی و فرهنگی جهان اسلام بوده است. با بیش از ۸۷ میلیون نفر جمعیت مسلمان، این کشور در شمال آفریقا جایگاه ششمین کشور پرجمعیت مسلمان را به خود اختصاص داده است. بیش از ۹۲ درصد از جمعیت مصر مسلمان هستند که اکثریت قاطع آن ها را اهل سنت تشکیل می دهند. نفوذ عمیق اسلام در فرهنگ، هنر، ادبیات و حتی زندگی روزمره مردم مصر به وضوح مشهود است. دانشگاه الازهر قاهره، به عنوان یکی از قدیمی ترین و معتبرترین مراکز آموزش اسلامی جهان، گواهی بر جایگاه بی بدیل مصر در تمدن اسلامی است.

۷. ایران: قطب تشیع در جهان

جمهوری اسلامی ایران، با بیش از ۸۱.۵ میلیون نفر جمعیت مسلمان، هفتمین کشور بزرگ مسلمان جهان و تنها کشور با اکثریت شیعه دوازده امامی محسوب می شود. بیش از ۹۹ درصد از جمعیت ایران مسلمان هستند که ۹۰ تا ۹۵ درصد آن ها شیعه و ۵ تا ۱۰ درصد اهل سنت هستند. اقلیت های سنی عمدتاً شامل اقوام کرد، ترکمن، بلوچ و لارستانی هستند. در ایران، اسلام نه تنها یک دین، بلکه یک هویت فرهنگی و ملی است که در تمام ابعاد زندگی روزمره، از هنر و معماری گرفته تا نمادهای اجتماعی و مناسبت های ملی، بازتاب یافته است. شهادت امام حسین (ع)، نوه پیامبر اسلام، به عنوان منبعی غنی از الهام و معنا در فرهنگ و ادبیات ایرانی عمل می کند.

۸. ترکیه: جمهوری سکولار با اکثریت مسلمان

ترکیه، پلی میان شرق و غرب، با بیش از ۸۰.۶ میلیون نفر جمعیت مسلمان، هشتمین کشور پرجمعیت مسلمان جهان است. با وجود اینکه ترکیه یک جمهوری سکولار است، بیش از ۹۹ درصد از جمعیت آن را مسلمانان تشکیل می دهند که اکثریت آن ها اهل سنت هستند. با این حال، اقلیت قابل توجهی از علوی ها نیز در ترکیه حضور دارند که به تنوع مذهبی این کشور می افزایند. تاریخ غنی امپراتوری عثمانی، با مساجد باشکوه و معماری اسلامی خیره کننده، همچنان بر سیمای شهرها و فرهنگ ترکیه سایه افکنده است. این کشور توانسته است تلفیقی از سنت های اسلامی با رویکردهای مدرن و سکولار را به نمایش بگذارد.

۹. الجزایر: کشوری با هویت اسلامی قوی

در شمال آفریقا، الجزایر با بیش از ۴۰.۵ میلیون نفر جمعیت مسلمان، نهمین کشور بزرگ مسلمان جهان است. اسلام دین رسمی این کشور است و اکثریت قریب به اتفاق جمعیت آن را مسلمانان تشکیل می دهند که بیشتر آن ها پیرو مکتب فقهی مالکی هستند. اقلیت های کوچکی از اباضیه، شیعه و احمدیه نیز در این کشور حضور دارند. هویت اسلامی در الجزایر بسیار قوی و ریشه دار است و در تمام جنبه های اجتماعی و فرهنگی این کشور نمود پیدا می کند. مهمان نوازی مردمان الجزایر و وسعت صحرای بزرگ آفریقا که ۹۰ درصد از خاک این کشور را پوشانده، از ویژگی های بارز این سرزمین است.

۱۰. سودان: قلب اسلامی شرق آفریقا

سودان، کشوری در شمال شرقی آفریقا با خط ساحلی طولانی در دریای سرخ، با بیش از ۳۹ میلیون نفر جمعیت مسلمان، دهمین کشور پرجمعیت مسلمان جهان محسوب می شود. بیش از ۹۵ درصد از مردم سودان مسلمان هستند و اکثریت آن ها از اهل سنت هستند. موقعیت جغرافیایی سودان، آن را به دروازه ای مهم برای انتشار اسلام در شرق آفریقا تبدیل کرده است. این کشور با وجود چالش های گوناگون، همچنان پایگاه مهمی برای فرهنگ و تمدن اسلامی در منطقه به شمار می رود و نقش تاریخی و فرهنگی پررنگی در شمال شرق آفریقا ایفا کرده است.

جدول جامع: ۵۰ کشور برتر از نظر جمعیت مسلمان

برای نگاهی جامع تر به پراکندگی جمعیت مسلمانان در جهان، جدول زیر ۵۰ کشور برتر را بر اساس تعداد جمعیت مسلمانانشان به همراه درصد مسلمانان از کل جمعیت کشور، ارائه می دهد. این آمارها بر اساس آخرین برآوردهای موجود و اطلاعات منتشر شده توسط منابع معتبری نظیر مرکز پژوهشی پیو گردآوری شده اند.

رتبه	نام کشور	تعداد جمعیت مسلمان (آخرین آمار)	درصد مسلمانان از کل جمعیت کشور
1	اندونزی	227,226,404	87.2%
2	پاکستان	204,194,370	96.5%
3	هند	189,000,000	14.2%
4	بنگلادش	148,607,000	90.4%
5	نیجریه	95,316,131	49.6%
6	مصر	87,336,965	92.4%
7	ایران	81,529,435	99.4%
8	ترکیه	80,683,525	99.2%
9	الجزایر	40,559,749	99%
10	سودان	39,027,950	97%
11	عراق	38,800,190	95%
12	افغانستان	34,022,437	99.7%
13	مراکش	33,646,788	99%
14	عربستان سعودی	31,878,000	96%
15	اتیوپی	28,680,000	33.9%
16	یمن	27,784,498	99%
17	ازبکستان	26,550,000	96.5%
18	چین	24,690,000	1.8%
19	جمهوری نیجر	19,502,214	98.3%
20	تانزانیا	19,426,814	35%
21	مالزی	19,237,161	61.3%
22	سوریه	18,930,000	92.8%
23	مالی	15,667,704	95%
24	سنگال	14,584,931	96.2%
25	قزاقستان	13,026,802	70.2%
26	بورکینا فاسو	11,270,000	61.6%
27	تونس	11,190,000	99%
28	ساحل عاج	10,375,283	38.6%
29	اردن	9,961,123	97.2%
30	آذربایجان	9,872,765	97%
31	روسیه	9,400,000	6.5%
32	سومالی	9,231,000	99.8%
33	گینه	8,693,000	85%
34	کنگو	8,330,115	1.3%
35	چاد	7,827,653	52.1%
36	تاجیکستان	7,621,700	97%
37	لیبی	6,325,000	96.6%
38	موزامبیک	5,340,000	17.8%
39	اوگاندا	5,030,000	13.7%
40	فیلیپین	5,000,000	5%
41	کامرون	4,940,000	24%
42	قرقیزستان	4,927,000	88.8%
43	غنا	4,914,000	17.6%
44	ترکمنستان	4,830,000	93%
45	فرانسه	4,697,431	7.5%
46	امارات متحده عربی	4,615,081	76%
47	سرزمین های فلسطینی	4,298,000	93%
48	موریتانی	4,171,633	99.9%
49	سیرالئون	4,171,000	78.6%
50	تایلند	3,952,000	5.5%

تمایز بین کشورهای با بیشترین جمعیت مسلمان و کشورهای دارای اکثریت مسلمان

هنگام بررسی پراکندگی جمعیت مسلمانان در جهان، مهم است که میان دو مفهوم کشورهای با بیشترین جمعیت مسلمان و کشورهای دارای اکثریت مسلمان تمایز قائل شویم. این دو عبارت، اگرچه ممکن است در نگاه اول شبیه به نظر برسند، اما از نظر جمعیتی و ژئوپلیتیکی تفاوت های بنیادینی دارند.

کشورهای با بیشترین جمعیت مسلمان: این اصطلاح به کشورهایی اشاره دارد که به دلیل وسعت زیاد یا جمعیت کلی بالا، تعداد زیادی از مسلمانان در آنجا زندگی می کنند، حتی اگر مسلمانان اکثریت جمعیت آن کشور را تشکیل ندهند. بهترین و روشن ترین نمونه برای این حالت، کشور هندوستان است. همان طور که پیش تر ذکر شد، هند سومین کشور جهان از نظر تعداد جمعیت مسلمان است، اما با این وجود، مسلمانان تنها حدود ۱۴.۲ درصد از کل جمعیت این کشور را شامل می شوند و اکثریت مردم پیرو آیین هندو هستند. این موضوع نشان می دهد که یک کشور می تواند میزبان میلیون ها مسلمان باشد، بدون آنکه دین اسلام، دین غالب آن جامعه به شمار رود.

درک تمایز میان کشورهای با بیشترین جمعیت مسلمان و کشورهای دارای اکثریت مسلمان برای تحلیل های جمعیتی و ژئوپلیتیکی دقیق، بسیار حیاتی است.

کشورهای دارای اکثریت مسلمان: در مقابل، این دسته شامل کشورهایی می شود که بیش از ۵۰ درصد از جمعیت آن ها را مسلمانان تشکیل می دهند. این کشورها ممکن است از نظر تعداد کل مسلمانان، در رتبه های بالای لیست کشورهای پرجمعیت مسلمان قرار نگیرند، اما هویت و ساختار اجتماعی و سیاسی آن ها به شدت تحت تأثیر اسلام است. به عنوان مثال، کشورهایی مانند عربستان سعودی، افغانستان یا حتی مالزی، کشورهایی با اکثریت قاطع مسلمان هستند. در این جوامع، اسلام غالباً نقش اساسی در قوانین، فرهنگ، آموزش و حتی نظام حکومتی ایفا می کند.

این تمایز به ما کمک می کند تا دیدگاهی دقیق تر نسبت به نقش و جایگاه مسلمانان در مقیاس جهانی داشته باشیم. در حالی که کشورهای با اکثریت مسلمان، هویت اسلامی قوی دارند، کشورهای با جمعیت مسلمان بالا (اما اقلیت) مانند هند یا چین، نشان دهنده گستردگی اسلام در جوامع کثرت گرا هستند و چالش ها و فرصت های متفاوتی را به همراه دارند.

عوامل موثر بر رشد جمعیت مسلمانان در جهان

رشد چشمگیر جمعیت مسلمانان در دهه های اخیر، پدیده ای نیست که تنها به یک عامل محدود شود. ترکیبی از عوامل جمعیتی، اجتماعی و حتی فرهنگی در این روند نقش داشته اند که درک آن ها به ما کمک می کند تا چشم اندازی روشن تر از آینده جمعیتی جهان اسلام داشته باشیم.

• نرخ زاد و ولد بالاتر: یکی از مهم ترین عوامل در رشد جمعیت مسلمانان، نرخ باروری نسبتاً بالای آن ها در مقایسه با سایر گروه های مذهبی است. در بسیاری از کشورهای مسلمان نشین، به خصوص در مناطق آفریقا و بخش هایی از آسیا، نرخ زاد و ولد بالاتری مشاهده می شود که به طور طبیعی منجر به افزایش جمعیت در طول زمان می گردد.
• گرایش به اسلام (تغییر دین): اگرچه نرخ زاد و ولد عامل اصلی است، اما گرایش افراد از ادیان دیگر به اسلام نیز در این رشد مؤثر بوده است. در برخی مناطق جهان، به ویژه در غرب و آفریقا، شاهد افزایش تعداد افرادی هستیم که به اسلام می گروند. این پدیده، هرچند در مقیاس کلی جمعیت مسلمانان کمتر از نرخ زاد و ولد تأثیرگذار است، اما در تغییر ترکیب جمعیتی برخی جوامع نقش دارد.
• مهاجرت های بین المللی: مهاجرت، به ویژه از کشورهای با اکثریت مسلمان به مناطق دیگر جهان، نیز در پراکندگی و افزایش جمعیت مسلمانان در کشورهای غیرمسلمان مؤثر بوده است. به عنوان مثال، در بسیاری از کشورهای اروپای غربی و آمریکای شمالی، مهاجرت مسلمانان منجر به رشد قابل توجه جمعیت اسلامی و شکل گیری جوامع بزرگ مسلمان شده است. این مهاجرت ها نه تنها تعداد مسلمانان را در کشورهای مقصد افزایش می دهند، بلکه به تنوع فرهنگی و مذهبی این جوامع نیز می افزایند.

ترکیبی از نرخ زاد و ولد بالا، گرایش افراد به اسلام، و مهاجرت های بین المللی، به پویایی جمعیت مسلمانان در سراسر جهان کمک کرده است.

علاوه بر این، بهبود مراقبت های بهداشتی و کاهش نرخ مرگ و میر نوزادان در بسیاری از کشورهای اسلامی نیز به حفظ و رشد جمعیت کمک کرده است. این عوامل در کنار یکدیگر، تصویر کاملی از پویایی جمعیتی مسلمانان جهان را ارائه می دهند.

چشم انداز آینده جمعیت مسلمانان جهان

با توجه به روندهای جمعیتی موجود و تحلیل های صورت گرفته توسط مراکز پژوهشی معتبر، آینده جمعیت مسلمانان جهان بسیار پویا و تأثیرگذار به نظر می رسد. پیش بینی ها نشان می دهند که در دهه های آینده، نه تنها تعداد کل مسلمانان افزایش خواهد یافت، بلکه پراکندگی آن ها در نقاط مختلف جهان نیز دستخوش تغییراتی خواهد شد.

بر اساس گزارش های مرکز پژوهشی پیو، انتظار می رود که تا سال ۲۰۵۰، جمعیت مسلمانان جهان با نرخ رشد بیشتری نسبت به سایر گروه های مذهبی افزایش یابد و ممکن است برای اولین بار از جمعیت مسیحیان پیشی بگیرد و به پرجمعیت ترین گروه مذهبی تبدیل شود. بخش عمده این رشد در مناطق جنوب آسیا (به ویژه هند و پاکستان) و آفریقا (به ویژه نیجریه) متمرکز خواهد بود. هند، همانطور که اشاره شد، پیش بینی می شود که تا سال ۲۰۵۰ بیشترین تعداد مسلمانان را در میان کشورهای جهان داشته باشد.

این تغییرات جمعیتی، تأثیرات گسترده ای در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در سطح جهانی خواهد داشت. از نظر اجتماعی، افزایش جمعیت مسلمانان می تواند به تقویت جوامع مسلمان و افزایش حضور آن ها در عرصه های عمومی منجر شود. از جنبه اقتصادی، رشد جمعیت جوان مسلمانان می تواند نیروی کار قابل توجهی را برای اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه فراهم آورد، اما در عین حال، چالش هایی نظیر تأمین شغل و خدمات عمومی را نیز به همراه خواهد داشت. از دیدگاه فرهنگی، حضور پررنگ تر مسلمانان در مناطق مختلف جهان، به تعاملات فرهنگی بیشتر و غنای جوامع کمک می کند، اما ممکن است چالش هایی نیز در زمینه همزیستی و درک متقابل فرهنگی ایجاد کند.

همچنین، تغییرات در الگوی مهاجرت و افزایش آگاهی از آموزه های دینی، می تواند بر شکل گیری جوامع مسلمان جدید در مناطق غیرمسلمان و تقویت هویت اسلامی در این جوامع تأثیرگذار باشد. بنابراین، آینده جمعیتی مسلمانان جهان نه تنها از نظر آماری حائز اهمیت است، بلکه به طور عمیقی بر پویایی های جهانی در قرن حاضر تأثیرگذار خواهد بود و درک این روندها برای برنامه ریزی های آتی ضروری است.

نتیجه گیری

شناخت بزرگترین کشورهای مسلمان جهان، فراتر از یک آمار خشک و خالی، پنجره ای به سوی درک عمیق تر از تنوع و پویایی جمعیت شناختی جهانی است. اندونزی، پاکستان و هند در حال حاضر سکان دار بیشترین جمعیت های مسلمان هستند و در کنار کشورهایی چون بنگلادش، نیجریه، مصر، ایران، ترکیه، الجزایر و سودان، نقشی بی بدیل در شکل دهی به جغرافیای انسانی اسلام ایفا می کنند.

این مقاله به ما نشان داد که تفاوت اساسی میان کشورهای با بیشترین جمعیت مسلمان و کشورهای دارای اکثریت مسلمان در چیست و چگونه عواملی نظیر نرخ زاد و ولد، مهاجرت و حتی گرایش به اسلام، در رشد و گسترش این جمعیت حیاتی نقش دارند. نگاه به آینده نیز حاکی از ادامه این روند رشد است که پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی گسترده ای را در پی خواهد داشت. با چنین درکی، می توان به اهمیت فزاینده جمعیت مسلمانان در معادلات جهانی قرن حاضر پی برد و لزوم مطالعه و پژوهش بیشتر در این زمینه را بیش از پیش احساس کرد. داده های معتبر، همچون گزارش های مرکز پژوهشی پیو، منابع ارزشمندی برای کسانی هستند که علاقه مند به کاوش عمیق تر در این حوزه پویا و تأثیرگذار هستند.