پرداخت مهریه طبق قانون جدید | راهنمای کامل و جامع 1402

پرداخت مهریه طبق قانون جدید
در خصوص «پرداخت مهریه طبق قانون جدید»، لازم است بدانیم که طرح کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه به ۱۴ سکه هنوز به تصویب نهایی نرسیده است. بنابراین، قانون ۱۱۰ سکه همچنان در حال اجراست و زوجین باید بر اساس مقررات فعلی عمل کنند و این مقاله به بررسی دقیق قوانین جاری مهریه می پردازد.
موضوع مهریه همواره یکی از حساس ترین و پرچالش ترین مباحث در نظام حقوقی و اجتماعی ایران بوده است. این حق مالی، که ریشه های عمیقی در فرهنگ و شریعت دارد، گاه به نقطه عطفی در سرنوشت خانواده ها تبدیل می شود. بسیاری از افراد، چه در آستانه ازدواج و چه در میانه مسیر زندگی مشترک، با ابهامات و پرسش های متعددی درباره قوانین مهریه، نحوه مطالبه و پرداخت آن دست و پنجه نرم می کنند. شایعات بی اساس، به ویژه در مورد «قانون جدید مهریه ۱۴ سکه»، بر این سردرگمی ها افزوده و نیازمند شفاف سازی دقیق و به روز است. این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی، به تشریح قوانین فعلی، تفکیک واقعیت ها از شایعات و ارائه راهکارهای حقوقی برای تمامی طرف های درگیر در پرونده های مهریه می پردازد. این راهنما به گونه ای تدوین شده است که خواننده احساس کند همراهی آگاه و دلسوز در کنار اوست و تمامی جنبه های این موضوع مهم را با زبانی ساده و قابل درک مورد بررسی قرار می دهد.
طرح ۱۴ سکه مهریه: از شایعه تا واقعیت های قانونی
شاید یکی از پررنگ ترین و پرتکرارترین بحث ها در فضای عمومی، صحبت از «قانون جدید مهریه ۱۴ سکه» باشد. این موضوع، ابهامات فراوانی را برای زوجین، به ویژه کسانی که در آستانه ازدواج قرار دارند یا درگیر پرونده های مهریه هستند، ایجاد کرده است. در این بخش، تلاش می شود تا با شفاف سازی دقیق، ماهیت این طرح، آخرین وضعیت آن و پیامدهای احتمالی اش مورد بررسی قرار گیرد. درک صحیح این موضوع، برای هر کسی که به نوعی با مسئله مهریه در ارتباط است، حیاتی به نظر می رسد.
ماهیت طرح کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه به ۱۴ سکه
مردی را تصور کنید که به دلیل عدم توانایی در پرداخت مهریه، ممکن است با حکم بازداشت مواجه شود. طرح کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه به ۱۴ سکه، در واقع یک پیشنهاد یا «طرح» است که در مجلس شورای اسلامی مطرح شده و هنوز به قانون تبدیل نشده است. هدف اصلی این طرح، تعدیل فشار بر زوجینی است که به دلیل مهریه های سنگین و عدم توانایی مالی، متحمل مشکلات حقوقی و حتی حبس می شوند. بر اساس این طرح پیشنهادی، تنها تا سقف ۱۴ سکه تمام بهار آزادی، امکان اعمال ضمانت اجرای کیفری (یعنی درخواست حبس زوج) برای الزام به پرداخت مهریه وجود خواهد داشت. این بدان معناست که اگر مهریه زوجه بیش از ۱۴ سکه باشد، برای وصول مبالغ مازاد، زوجه باید توانایی مالی (ملائت) زوج را اثبات کند و امکان حبس برای مازاد بر ۱۴ سکه وجود نخواهد داشت. این رویکرد، در تلاش است تا جنبه کیفری مهریه را محدود کرده و بیشتر بر جنبه مالی و مدنی آن تمرکز کند. با این حال، باید تاکید کرد که این طرح هنوز در حد یک پیشنهاد است و برای تبدیل شدن به قانون، نیاز به طی مراحل تصویب در مجلس و تایید شورای نگهبان دارد.
آخرین وضعیت طرح ۱۴ سکه و زمان اجرای احتمالی آن
پرسش متداول بسیاری از افراد این است که «قانون جدید مهریه از کی اجرا می شود؟» در پاسخ به این سوال، باید با صراحت اعلام کرد که طرح کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه به ۱۴ سکه، هنوز به تصویب نهایی نرسیده است و در مراحل بررسی در مجلس شورای اسلامی قرار دارد. بنابراین، تاریخ مشخصی برای اجرای آن وجود ندارد. تا زمانی که این طرح به صورت رسمی تصویب و ابلاغ نشود، قانون فعلی مهریه که سقف ضمانت اجرای کیفری آن ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی است، به قوت خود باقی است و تمامی مراجع قضایی و ثبتی بر اساس آن عمل می کنند. در واقع، بسیاری از شایعات و اخبار منتشر شده در این خصوص، تنها در حد گمانه زنی و پیش بینی است و هیچ قطعیت قانونی ندارد. این نکته برای کسانی که قصد ازدواج دارند یا درگیر پرونده های مهریه هستند، از اهمیت حیاتی برخوردار است تا تصمیمات خود را بر اساس اطلاعات دقیق و نه شایعات، اتخاذ کنند.
آیا طرح ۱۴ سکه بر مهریه های گذشته تاثیر می گذارد؟
یکی از دغدغه های اصلی، به ویژه برای زنانی که سال ها پیش مهریه خود را تعیین کرده اند، این است که آیا در صورت تصویب احتمالی طرح ۱۴ سکه، مهریه آن ها نیز مشمول این قانون جدید می شود یا خیر. اصولاً در نظام حقوقی ایران، قوانین عطف به ماسبق نمی شوند؛ یعنی قوانین جدید، بر رویدادها و قراردادهایی که پیش از تصویب آن ها رخ داده اند، اثر نمی گذارند. بنابراین، انتظار می رود که در صورت تصویب احتمالی طرح ۱۴ سکه، این قانون تنها شامل عقدنامه هایی شود که پس از تاریخ لازم الاجرا شدن آن ثبت می شوند. با این حال، همیشه این احتمال وجود دارد که قانون گذار برای موارد خاص، تمهیدات دیگری بیندیشد یا شروطی را برای عطف به ماسبق شدن در نظر بگیرد. این بحث ها، اغلب پیچیده و نیازمند تحلیل دقیق حقوقی است و بهتر است در صورت بروز چنین شرایطی، با وکلای متخصص در این زمینه مشورت شود تا از حقوق خود به طور کامل آگاه باشید.
بررسی انتقادات و نگرانی ها پیرامون طرح ۱۴ سکه
طرح کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه، مانند بسیاری از طرح های قانونی، با انتقادات و نگرانی هایی از سوی اقشار مختلف جامعه و حقوق دانان مواجه شده است. برخی از منتقدان بر این باورند که این طرح می تواند حقوق مالی زنان را تضعیف کرده و اهرم حمایتی آن ها برای مطالبه مهریه را کاهش دهد. آن ها معتقدند که مهریه، به عنوان پشتوانه مالی زن در صورت بروز مشکلات احتمالی در زندگی مشترک، نقش مهمی ایفا می کند و محدود کردن جنبه کیفری آن، ممکن است آسیب پذیری زنان را افزایش دهد. در مقابل، موافقان طرح استدلال می کنند که هدف، صرفاً کاهش زندانیان مهریه و جلوگیری از تعیین مهریه های نامتعارف و غیرقابل وصول است. آن ها معتقدند که این طرح به تعادل بیشتر در حقوق زوجین کمک کرده و از سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری می کند. این کشمکش ها، نشان دهنده حساسیت موضوع و اهمیت یافتن راهکاری عادلانه و جامع برای مسئله مهریه است که بتواند حقوق هر دو طرف را به بهترین شکل ممکن تضمین کند.
قوانین جاری پرداخت و مطالبه مهریه (ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده)
با وجود همه بحث ها و شایعات پیرامون طرح ۱۴ سکه، آنچه اکنون در محاکم قضایی و ادارات ثبت مبنای عمل است، ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده است. درک دقیق مفاد این ماده و چگونگی اجرای آن، برای هر فردی که به نوعی درگیر مسئله مهریه است، ضروری است. این بخش به تفصیل به توضیح جنبه های مختلف قوانین فعلی مهریه می پردازد تا راهنمای روشنی برای شما باشد.
ضمانت اجرای کیفری مهریه: اهمیت قانون ۱۱۰ سکه
به محض وقوع عقد نکاح، مهریه به عنوان یک دین بر ذمه زوج قرار می گیرد و زوجه هر زمان که بخواهد، می تواند آن را مطالبه کند. اما آنچه در عمل، به ویژه در موارد عدم پرداخت مهریه، بسیار اهمیت دارد، سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی است. مطابق با ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده، «هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده (۲) قانون اجرای محکومیت های مالی است.» این بدان معناست که برای وصول مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه، زن می تواند درخواست بازداشت مرد را داشته باشد، مگر اینکه مرد دادخواست اعسار (اثبات عدم توانایی مالی) را ارائه داده و این دادخواست مورد پذیرش قرار گیرد.
اگر مهریه، بیشتر از یکصد و ده سکه باشد، در خصوص مازاد، فقط ملائت زوج ملاک پرداخت است. این جمله به این معنی است که برای وصول مهریه بیش از ۱۱۰ سکه، زوجه باید تمکن مالی زوج را اثبات کند و دیگر امکان درخواست حبس برای مازاد ۱۱۰ سکه وجود ندارد. این تفکیک، نقطه عطفی در رویکرد قانونی به مهریه است که جنبه حمایتی کیفری را تا حدی محدود می کند.
محاسبه مهریه به نرخ روز: چگونگی و ضرورت آن
با توجه به تورم و نوسانات اقتصادی، یکی از موضوعات مهم و بحث برانگیز، محاسبه مهریه به نرخ روز است. قانون گذار نیز با درک این واقعیت، در ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده تصریح کرده است: «رعایت مقررات مربوط به محاسبه مهریه به نرخ روز کماکان الزامی است.» این بند از قانون، به زوجه این حق را می دهد که مهریه خود را با توجه به ارزش فعلی سکه یا مال مورد توافق، مطالبه کند. اما این محاسبه چگونه انجام می شود؟
برای محاسبه مهریه به نرخ روز، از یک فرمول خاص استفاده می شود که شامل شاخص بهای کالا و خدمات مصرفی (نرخ تورم) سال عقد و سال مطالبه مهریه است. به زبان ساده، ارزش ریالی مهریه در زمان عقد محاسبه شده و سپس با اعمال نرخ تورم سالانه، به ارزش روز تبدیل می شود. این مکانیزم، تضمینی است برای حفظ ارزش واقعی مهریه در طول زمان و جلوگیری از تضییع حقوق مالی زنان به دلیل کاهش ارزش پول. این نکته برای بسیاری از زنانی که مهریه خود را سال ها پیش تعیین کرده اند و اکنون قصد مطالبه آن را دارند، اهمیت ویژه ای دارد.
مسیرهای حقوقی مطالبه مهریه
وقتی زنی تصمیم به مطالبه مهریه خود می گیرد، دو مسیر اصلی حقوقی پیش روی او قرار دارد: مطالبه از طریق اجرای ثبت و مطالبه از طریق دادگاه. انتخاب هر یک از این مسیرها، بسته به شرایط پرونده، مستلزم آگاهی از مزایا و معایب خاص خود است.
مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت
تصور کنید قصد دارید مهریه خود را به سرعت و بدون تشریفات طولانی دادگاه مطالبه کنید. در چنین شرایطی، مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت می تواند گزینه مناسبی باشد. این روش، معمولاً سریع تر از طرح دعوی در دادگاه است، زیرا نیاز به تشکیل جلسات متعدد دادرسی و صدور حکم اولیه ندارد. زوجه می تواند با مراجعه به دفترخانه ازدواجی که عقد در آنجا ثبت شده، درخواست صدور اجراییه برای مهریه را داشته باشد. پس از صدور اجراییه، اداره ثبت اسناد و املاک، مراحل توقیف اموال زوج و وصول مهریه را پیگیری می کند.
یکی از مزایای اصلی این روش، سرعت نسبتاً بالای آن و عدم نیاز به وکیل در مراحل اولیه است. با این حال، این مسیر دارای معایبی نیز هست، از جمله هزینه های نسبتاً بالای حق ثبت مهریه. این هزینه که به عنوان حق الثبت شناخته می شود، بر اساس درصدی از ارزش کل مهریه (معمولاً حدود ۲.۵ درصد) محاسبه می شود و می تواند در مهریه های سنگین، مبلغ قابل توجهی باشد. در صورتی که زوج هیچ اموالی به نام خود نداشته باشد و تنها حقوق بگیر باشد یا هیچ دارایی قابل توقیف دیگری نداشته باشد، این مسیر ممکن است به بن بست بخورد و در نهایت زوجه مجبور به مراجعه به دادگاه شود.
حق ثبت مهریه چیست؟
حق ثبت مهریه، هزینه ای قانونی است که زوجه برای ثبت رسمی درخواست مطالبه مهریه خود در دفاتر اسناد رسمی پرداخت می کند. این هزینه در واقع بابت خدماتی است که اداره ثبت برای صدور اجرائیه و پیگیری وصول مهریه ارائه می دهد. همانطور که گفته شد، این مبلغ معمولاً بر اساس ۲.۵ درصد از ارزش مهریه (محاسبه شده به نرخ روز) در زمان ثبت سند تعیین می گردد. پرداخت این حق، شرطی الزامی برای به جریان افتادن درخواست مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت است.
مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده
در مواردی که زوجه تمایل به پیگیری پرونده به شکل قضایی داشته باشد یا مسیر اجرای ثبت به دلایلی مانند عدم وجود اموال قابل توقیف از سوی زوج، بی نتیجه بماند، مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده مطرح می شود. این مسیر با تقدیم دادخواست به دادگاه خانواده آغاز می شود. دادگاه پس از بررسی پرونده، جلسات رسیدگی را تشکیل می دهد و در نهایت، حکم به پرداخت مهریه صادر می کند.
یکی از موارد اصلی ارجاع مستقیم به دادگاه، زمانی است که زوجه قصد توقیف حقوق ماهیانه زوج یا دریافت مهریه از مستثنیات دین را داشته باشد (البته با رعایت شرایط قانونی مستثنیات دین). همچنین، در شرایطی که زوج فوت کرده باشد و مهریه از ورثه مطالبه شود، یا هنگامی که مهریه عندالاستطاعه باشد، مراجعه به دادگاه ضروری است. مراحل کلی طرح دعوی در دادگاه شامل: تقدیم دادخواست، تعیین وقت رسیدگی، جلسات دادگاه (که ممکن است شامل ارجاع به کارشناسی برای تعیین ارزش مهریه نیز باشد)، صدور حکم، و در صورت نیاز، مرحله تجدیدنظرخواهی و اجرای حکم است. این مسیر، هرچند ممکن است زمان برتر باشد، اما پوشش گسترده تری از مسائل حقوقی را فراهم می کند و در موارد پیچیده تر، راهگشا خواهد بود.
تفاوت های کلیدی مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه
در سند ازدواج، قید مهریه معمولاً با یکی از دو شرط عندالمطالبه یا عندالاستطاعه همراه است که هر یک بار حقوقی و اجرایی متفاوتی دارند. درک این تفاوت ها، برای زوجین در زمان عقد و برای افرادی که درگیر پرونده مهریه هستند، بسیار حیاتی است.
ویژگی | مهریه عندالمطالبه | مهریه عندالاستطاعه |
---|---|---|
تعریف | مهریه ای که زن هر زمان که بخواهد، می تواند آن را از مرد مطالبه کند و مرد مکلف به پرداخت آن است. | مهریه ای که پرداخت آن مشروط به توانایی و استطاعت مالی مرد است. |
بار اثبات | مرد باید عدم توانایی مالی خود (اعسار) را اثبات کند. (برای سقف ۱۱۰ سکه) | زن باید توانایی مالی مرد (ملائت) را برای پرداخت مهریه اثبات کند. |
امکان حبس | برای سقف ۱۱۰ سکه، در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار، امکان حبس مرد وجود دارد. | امکان حبس برای این نوع مهریه وجود ندارد، حتی اگر مرد توانایی پرداخت داشته باشد. |
اجرا | چه از طریق ثبت و چه از طریق دادگاه قابل مطالبه است و مرد باید فوراً بپردازد یا دادخواست اعسار دهد. | فقط از طریق دادگاه قابل مطالبه است و زن باید ابتدا تمکن مالی مرد را ثابت کند. |
نکات مهم در زمان عقد: انتخاب بین عندالمطالبه و عندالاستطاعه، تصمیمی مهم است که می تواند آینده مالی و حقوقی زوجین را تحت تأثیر قرار دهد. زوجین باید با آگاهی کامل از تفاوت ها و پیامدهای هر یک، در زمان عقد، توافق خود را در سند ازدواج درج کنند. بسیاری از کارشناسان توصیه می کنند که زوجین پیش از عقد، در مورد این موضوع به طور شفاف گفتگو کرده و حتی با مشاوره حقوقی، بهترین گزینه را متناسب با شرایط خود انتخاب کنند.
راهکارهای عملی برای پرداخت مهریه و مدیریت پرونده برای زوجین
مردی را تصور کنید که خود را در وضعیت بغرنجی می یابد: محکوم به پرداخت مهریه ای سنگین شده، اما توانایی پرداخت یکجای آن را ندارد. از سوی دیگر، زنی نیز ممکن است در جستجوی راهی برای مطالبه حق خود باشد. در چنین شرایطی، آشنایی با راهکارهای پرداخت مهریه و مدیریت پرونده، می تواند مسیر پیش رو را روشن تر کرده و از تشدید مشکلات جلوگیری کند. این بخش به بررسی عملی ترین راهکارها برای هر دو طرف می پردازد.
دادخواست اعسار و قسطی شدن مهریه: راهگشای زوجین
در مواجهه با حکم قطعی پرداخت مهریه، مردی که قادر به پرداخت یکجای مبلغ آن نیست، می تواند از ابزار حقوقی دادخواست اعسار استفاده کند. اعسار چیست؟ اعسار به معنای عدم توانایی مالی فرد برای پرداخت بدهی های خود است. وقتی مردی به پرداخت مهریه محکوم می شود، در صورتی که توانایی پرداخت یکجای آن را نداشته باشد، می تواند به دادگاه مراجعه کرده و دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را ارائه دهد. این دادخواست، به دادگاه اجازه می دهد تا با بررسی وضعیت مالی مرد، حکم به قسطی شدن مهریه صادر کند.
شرایط و مدارک لازم برای ارائه دادخواست اعسار
برای اینکه دادخواست اعسار مورد پذیرش دادگاه قرار گیرد، مرد باید عدم توانایی مالی خود را به اثبات برساند. این اثبات معمولاً با ارائه مدارک و شواهدی نظیر موارد زیر انجام می شود:
- صورت کلیه اموال و دارایی ها (منقول و غیرمنقول)
- لیست بدهی ها و تعهدات مالی
- گواهی عدم توانایی پرداخت از سوی شهود (معمولاً ۲ نفر)
- فیش حقوقی (اگر شاغل باشد) یا مدارک مربوط به درآمد و شغل
- مدارک مربوط به افراد تحت تکفل و هزینه های زندگی
ارائه این مدارک، به دادگاه کمک می کند تا تصویری واقع بینانه از وضعیت مالی زوج داشته باشد و تصمیم درستی برای تعیین اقساط بگیرد.
نحوه تعیین اقساط مهریه توسط دادگاه
یکی از مهم ترین بخش های دادخواست اعسار، تعیین اقساط مهریه است. دادگاه، با در نظر گرفتن تمامی جوانب مالی زوج از جمله میزان حقوق و درآمد، اموال، بدهی ها و تعداد افراد تحت تکفل، میزان پیش پرداخت (معمولاً چند سکه به عنوان پیش قسط) و تعداد اقساط را تعیین می کند. هدف، تعیین اقساطی است که هم مرد قادر به پرداخت آن باشد و هم حقوق زن تضییع نشود. در این مرحله، نقش قاضی در بررسی دقیق اوضاع مالی زوج و تعیین اقساط منطقی، بسیار پررنگ است. پاسخ به گلایه های رایج: گاهی اوقات، مردان گلایه می کنند که اقساط تعیین شده سنگین است و با درآمد آن ها همخوانی ندارد. این موضوع، نشان دهنده اهمیت ارائه مدارک کامل و دقیق به دادگاه و همچنین دفاع مناسب در جلسات رسیدگی است تا قاضی بتواند بهترین تصمیم را اتخاذ کند.
حبس مهریه: شرایط و راه های جلوگیری از آن
موضوع حبس مهریه، یکی از پردغدغه ترین جنبه های پرونده های مهریه است. برای بسیاری از مردان، نگرانی از بازداشت، فشاری روانی و اجتماعی ایجاد می کند. اما باید بدانیم که در چه شرایطی زوج حبس می شود؟
- فقط تا سقف ۱۱۰ سکه: حبس مهریه، همانطور که پیشتر اشاره شد، تنها برای ۱۱۰ سکه اول مهریه (یا معادل آن) امکان پذیر است. برای مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه، حتی در صورت توانایی مالی زوج، امکان حبس وجود ندارد و مطالبه آن صرفاً از طریق توقیف اموال ممکن است.
- عدم پرداخت یا عدم ارائه دادخواست اعسار: اگر زوج پس از صدور حکم قطعی پرداخت مهریه (تا سقف ۱۱۰ سکه) اقدام به پرداخت نکند و یا در مهلت قانونی، دادخواست اعسار خود را تقدیم نکند، زوجه می تواند درخواست حکم جلب و بازداشت او را از دادگاه داشته باشد.
- عدم پرداخت اقساط: در صورتی که مهریه قسط بندی شده باشد، عدم پرداخت سه قسط متوالی از سوی زوج، به زوجه این حق را می دهد که مجدداً درخواست بازداشت زوج را از دادگاه مطرح کند.
چگونه می توان از حبس مهریه جلوگیری کرد یا آزاد شد؟
مردان محکوم به پرداخت مهریه که با خطر حبس مواجه اند یا هم اکنون در بازداشت هستند، می توانند با انجام اقدامات زیر از حبس جلوگیری کرده یا آزاد شوند:
- پرداخت اقساط: منظم پرداخت کردن اقساط تعیین شده، مهم ترین راه برای جلوگیری از بازداشت مجدد است.
- ارائه دادخواست اعسار: تقدیم دادخواست اعسار در مهلت قانونی و اثبات عدم توانایی مالی، می تواند مانع از صدور حکم جلب شود.
- پرداخت مهریه: پرداخت تمام یا بخشی از مهریه می تواند به آزادی از حبس منجر شود.
- وثیقه: در برخی موارد، با سپردن وثیقه (مانند سند ملک یا وجه نقد) می توان موقتاً از حبس آزاد شد.
- صلح و سازش: توافق با زوجه برای بخشش یا تخفیف مهریه، همواره بهترین و سریع ترین راه برای حل و فصل مشکلات است.
توقیف اموال و دارایی های زوج برای مهریه
یکی از ابزارهای مهم زوجه برای وصول مهریه، توقیف اموال و دارایی های زوج است. زن می تواند پس از صدور حکم قطعی مهریه، از دادگاه یا اداره ثبت، درخواست توقیف اموال مرد را داشته باشد. اما سوال اینجاست که چه اموالی قابل توقیف هستند؟
معمولاً تمامی اموال و دارایی های منقول و غیرمنقول زوج که به نام اوست، قابلیت توقیف برای مهریه را دارند. این اموال شامل موارد زیر می شود:
- املاک و مستغلات: زمین، خانه، آپارتمان (به جز مستثنیات دین)
- وسایل نقلیه: خودرو، موتورسیکلت
- حساب های بانکی: وجوه نقد در حساب های بانکی
- حقوق و مزایا: بخشی از حقوق ماهیانه زوج (با رعایت سقف قانونی)
- اوراق بهادار: سهام، اوراق قرضه
- سایر اموال: طلا، سکه، لوازم ارزشمند و …
مستثنیات دین چیست؟
در بحث توقیف اموال، آشنایی با مفهوم مستثنیات دین از اهمیت بالایی برخوردار است. مستثنیات دین، اموالی هستند که قانون گذار برای حمایت از حداقل زندگی افراد، توقیف آن ها را ممنوع کرده است، حتی اگر فرد بدهکار باشد. این اموال برای حفظ کرامت انسانی و امکان ادامه زندگی ضروری تلقی می شوند.
برخی از مهم ترین مستثنیات دین عبارتند از:
- منزل مسکونی که عرفاً در شأن بدهکار و خانواده او باشد.
- اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای تأمین نیازهای ضروری بدهکار و افراد تحت تکفل او لازم است.
- لوازم و ابزار کار کسبه، پیشه وران، کشاورزان و سایر مشاغل (در حد متعارف).
- تلفن مورد نیاز مدیون.
- ودیعه اجاره مسکن در صورت عدم دسترسی به مسکن.
- مبلغی از حقوق یا مزایای شغلی که برای امرار معاش ضروری است (معمولاً یک سوم یا یک چهارم).
آیا دادگاه منزل و خودرو زوج را به عنوان مهریه در نظر می گیرد؟ پاسخ به این سوال، بستگی به شرایط دارد. اگر منزل مسکونی زوج، تنها سرپناه او و خانواده اش باشد و عرفاً در شأن آن ها باشد، جزء مستثنیات دین محسوب شده و قابل توقیف برای مهریه نیست. همچنین، خودرو در صورتی که ابزار کار زوج باشد یا تنها وسیله امرار معاش او باشد، ممکن است در زمره مستثنیات دین قرار گیرد. اما اگر زوج دارای چند منزل یا چند خودرو باشد، یا خودرو او جزء ابزار کار نباشد و جنبه تشریفاتی داشته باشد، امکان توقیف آن وجود دارد. این تصمیم گیری نهایی بر عهده قاضی دادگاه است که با در نظر گرفتن تمام جوانب و شواهد موجود، حکم صادر می کند.
سوالات متداول و ابهامات رایج درباره پرداخت مهریه
در مسیر پیچیده مسائل حقوقی مهریه، سوالات بی شماری در ذهن افراد شکل می گیرد. این سوالات، گاه از تجربه های شخصی نشأت می گیرند و گاه از ابهامات قانونی. در این بخش، به برخی از رایج ترین سوالات و دغدغه ها در زمینه مهریه پرداخته می شود تا تصویر روشن تری از این موضوع ارائه شود.
تاثیر تورم و نوسانات قیمت سکه بر پرداخت مهریه
در کشوری که نرخ تورم و نوسانات قیمت سکه به سرعت تغییر می کند، بسیاری از افراد نگران تأثیر تورم بر مهریه هستند. چرا مهریه به نرخ روز محاسبه می شود؟ همانطور که پیشتر اشاره شد، قانون گذار با درک این واقعیت اقتصادی، محاسبه مهریه به نرخ روز را الزامی دانسته است. این اقدام، برای حفظ ارزش واقعی مهریه و جلوگیری از کاهش قدرت خرید آن در طول زمان صورت می گیرد. تصور کنید مهریه ای بیست سال پیش با مبلغی مشخص تعیین شده باشد؛ اگر امروز همان مبلغ بدون احتساب تورم پرداخت شود، ارزش واقعی آن به شدت کاهش یافته است. از این رو، محاسبه به نرخ روز، تضمینی برای رعایت عدالت و حفظ حقوق مالی زوجه است.
مهریه حال یا مدت دار: مفهوم و کاربرد
مهریه می تواند به دو صورت حال یا مدت دار باشد. مهریه حال به این معناست که زوجه می تواند بلافاصله پس از عقد و هر زمان که اراده کند، آن را از مرد مطالبه کند و مرد مکلف به پرداخت آن است. در چنین حالتی، زن حق دارد تا زمان دریافت مهریه، از تمکین (انجام وظایف زناشویی) خودداری کند، مگر اینکه مهریه پرداخت شده باشد یا دادخواست اعسار مرد مورد پذیرش قرار گیرد.
اما مهریه مدت دار یا عندالاستطاعه، مهریه ای است که پرداخت آن به زمان مشخصی در آینده یا به تحقق شرطی (مانند توانایی مالی زوج) موکول شده است. در این حالت، زوجه تنها پس از رسیدن موعد یا تحقق شرط می تواند مهریه خود را مطالبه کند.
ارث مهریه: سرنوشت مهریه پس از فوت زوجه
یکی از سوالات تلخ اما واقعی، این است که اگر زوجه در حین پرداخت مهریه یا حتی در حین زندگی مشترک فوت کند، مهریه به چه کسی می رسد؟ در این شرایط، مهریه به عنوان مالیات متوفی محسوب شده و جزئی از ترکه او به شمار می آید. بنابراین، ورثه زوجه (شامل فرزندان، پدر و مادر) به نسبت سهم الارث قانونی خود، حق مطالبه مهریه از زوج را خواهند داشت. این موضوع، نشان دهنده اهمیت حقوقی مهریه حتی پس از فوت زوجه است و زوج مکلف به پرداخت آن به وراث قانونی خواهد بود.
تفاوت سکه بهار آزادی و سکه طلا در مهریه
ممکن است این سوال در ذهن برخی افراد پیش بیاید که آیا تفاوتی میان سکه بهار آزادی و سکه طلا در مهریه وجود دارد؟ در عرف و قانون، وقتی در عقدنامه سکه بهار آزادی ذکر می شود، منظور همان سکه های رایج بازار است که توسط بانک مرکزی ضرب شده و دارای ارزش مشخصی هستند. انواع سکه بهار آزادی شامل تمام سکه، نیم سکه و ربع سکه است. سکه طلا، یک اصطلاح کلی تر است که می تواند شامل انواع زیورآلات طلا یا طلاهای خام نیز بشود. اما در بحث مهریه و در محاکم قضایی، منظور از سکه به طور عمومی، سکه تمام بهار آزادی (یا طرح جدید و قدیم) است که ارزش آن هر روز توسط بانک مرکزی و بازار طلا تعیین می شود. بنابراین، در مهریه، تمرکز بر روی نوع سکه بهار آزادی است و نه صرفاً سکه طلا به معنای کلی آن.
مهریه در عقد موقت: نکات ضروری
عقد موقت یا صیغه، یکی دیگر از انواع ازدواج در فقه اسلامی و حقوق ایران است که احکام خاص خود را دارد. یکی از نکات ضروری و مهم در عقد موقت، الزامی بودن تعیین مهریه در زمان انعقاد عقد است. برخلاف عقد دائم که عدم تعیین مهریه در آن موجب بطلان عقد نمی شود (و زن می تواند مهریه المثل را مطالبه کند)، در عقد موقت، اگر مهریه تعیین نشود، عقد باطل است. مهریه در عقد موقت نیز باید معلوم، معین و قابل تملک باشد و می تواند به صورت مالی، سکه یا هر چیز دیگری که دارای ارزش مالی است، تعیین شود. پس از اتمام مدت عقد یا بخشش مدت از سوی مرد، مهریه به طور کامل به زن تعلق می گیرد، مگر اینکه شرط دیگری در عقدنامه شده باشد.
مدت زمان قانونی پرداخت مهریه برای زوج
پس از اینکه زوجه درخواست مطالبه مهریه را مطرح می کند و حکم قطعی صادر می شود، مدت زمان قانونی برای پرداخت مهریه توسط مرد چقدر است؟ به طور معمول، پس از صدور اجراییه و ابلاغ آن به زوج، به او فرصتی (معمولاً ۱۰ روز تا یک ماه) داده می شود تا مهریه را پرداخت کند یا دادخواست اعسار خود را ارائه دهد. اگر زوج در این مهلت اقدام به پرداخت یا ارائه دادخواست اعسار نکند، زوجه می تواند درخواست اجرای حکم (از جمله توقیف اموال یا جلب) را داشته باشد. در صورت پذیرش دادخواست اعسار و قسطی شدن مهریه، مرد مکلف است اقساط را طبق زمان بندی تعیین شده توسط دادگاه پرداخت کند.
نتیجه گیری
موضوع مهریه، به عنوان یکی از ستون های حقوق خانواده در ایران، همواره در کانون توجهات بوده و با ابهامات و دغدغه های بسیاری همراه است. در این مقاله، تلاش شد تا با زبانی صمیمی و در عین حال دقیق، تمامی جنبه های پرداخت مهریه طبق قانون جدید مورد بررسی قرار گیرد. تاکید مجدد بر عدم تصویب نهایی قانون ۱۴ سکه و پابرجا بودن قانون ۱۱۰ سکه، از مهم ترین نکات این بحث بود. روشن شد که برای ۱۱۰ سکه اول مهریه، ضمانت اجرای کیفری (حبس) وجود دارد، اما برای مازاد بر آن، تنها با اثبات توانایی مالی زوج (ملائت) می توان مهریه را مطالبه کرد.
شناخت مسیرهای مطالبه مهریه، از طریق اجرای ثبت یا دادگاه، آگاهی از تفاوت های مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه، و درک سازوکارهای دادخواست اعسار و قسطی شدن مهریه، برای تمامی زوجین و افراد درگیر با این مسئله، ضروری است. همچنین، بررسی موضوعاتی مانند حبس مهریه، توقیف اموال و مستثنیات دین، و پاسخ به سوالات خاصی چون ارث مهریه و تاثیر تورم، به شفافیت بیشتر این حوزه کمک کرد.
در نهایت، توصیه می شود که زوجین، چه در ابتدای مسیر زندگی مشترک و چه در میانه راه، با آگاهی کامل از حقوق و تکالیف خود، تصمیمات آگاهانه ای بگیرند. مشاوره با وکیل متخصص مهریه، می تواند در پیشگیری از مشکلات حقوقی و اتخاذ بهترین تصمیمات در پرونده های مهریه، بسیار راهگشا باشد و از بروز سردرگمی ها و پیچیدگی های بیشتر جلوگیری کند.
برای دریافت مشاوره حقوقی تخصصی و راهنمایی در پرونده های مهریه، با وکلای مجرب ما تماس بگیرید.