چگونه چک برگشتی رو رفع سو کنیم

وقتی با چک برگشتی روبرو می شویم، گویی دریچه های سیستم بانکی به روی ما بسته می شود و اعتباری که با زحمت به دست آورده بودیم، به خطر می افتد. این تجربه می تواند برای هر فرد حقیقی یا حقوقی، به خصوص صاحبان کسب وکار، استرس زا و نگران کننده باشد. رفع سوء اثر چک برگشتی فرآیندی است که امکان بازیابی اعتبار بانکی و خروج از لیست سیاه را فراهم می آورد تا بتوان دوباره به روال عادی مالی بازگشت. این راهنمای جامع تمامی روش های قانونی و گام به گام برای رفع سوء اثر از چک های برگشتی را تشریح می کند، با تأکید بر آخرین قوانین و بخشنامه های سال 1404 بانک مرکزی.

چک برگشتی یکی از چالش های رایج در نظام مالی و بانکی کشور است که می تواند تبعات جدی و گسترده ای برای صادرکننده آن داشته باشد. برگشت خوردن چک، به معنای عدم پرداخت وجه آن توسط بانک در زمان مقرر، به دلایل مختلفی مانند کسری موجودی، عدم تطابق امضا، قلم خوردگی یا ایرادات شکلی دیگر رخ می دهد. با برگشت خوردن یک برگ چک، نام صادرکننده در سامانه اطلاعاتی بانک مرکزی به عنوان فرد دارای سابقه سوء اثر ثبت می شود و این موضوع می تواند زندگی مالی و اقتصادی او را تحت الشعاع قرار دهد.

مفهوم رفع سوء اثر در اینجا با ابطال چک تفاوت دارد. ابطال چک معمولاً پیش از صدور یا در شرایط خاص قضایی رخ می دهد، در حالی که رفع سوء اثر به معنای پاک کردن سابقه عدم پرداخت چک از سیستم بانکی پس از برگشت خوردن آن است. این اقدام برای بازیابی اعتبار و دسترسی مجدد به خدمات بانکی ضروری است. هدف از این راهنما، ارائه یک مسیر روشن و دقیق برای تمامی افرادی است که با این معضل مواجه شده اند تا با آگاهی کامل از شرایط، مراحل و مستندات لازم، فرآیند رفع سوء اثر چک خود را با موفقیت طی کنند و محدودیت های بانکی ناشی از آن را برطرف سازند.

درک چک برگشتی و ضرورت رفع سوء اثر

چک، به عنوان یکی از مهم ترین اسناد تجاری، نقش حیاتی در مبادلات اقتصادی ایفا می کند و پایه بسیاری از معاملات و تعهدات است. اما گاهی اوقات، به دلایل مختلف، این سند مالی دچار مشکل می شود و به اصطلاح برگشت می خورد. درک این پدیده و پیامدهای آن، اولین گام برای مدیریت و حل این مشکل است.

چک برگشتی چیست و چرا صادر می شود؟

چک برگشتی به چکی اطلاق می شود که دارنده آن به بانک مراجعه کرده، اما بانک به دلیل نبود موجودی کافی در حساب صادرکننده یا دلایل دیگر، از پرداخت وجه آن خودداری کرده است. دلایل رایج برای برگشت خوردن چک متنوع هستند و شامل موارد زیر می شوند:

• کسری یا عدم موجودی: این رایج ترین دلیل است که صادرکننده به اندازه کافی پول در حساب خود برای پوشش مبلغ چک ندارد.
• عدم تطابق امضا: امضای روی چک با نمونه امضای ثبت شده در بانک تطابق ندارد.
• قلم خوردگی و خط خوردگی: وجود هرگونه قلم خوردگی یا اصلاح در متن چک بدون تأیید صادرکننده.
• عدم تاریخ یا تاریخ نامشخص: عدم درج تاریخ یا درج تاریخ به صورت مبهم.
• عدم انطباق مندرجات چک: ایراداتی در پر کردن مبلغ به حروف و عدد، نام گیرنده یا سایر مشخصات.
• انسداد حساب: حساب صادرکننده توسط خود او یا مرجع قضایی مسدود شده باشد.

زمانی که چک برگشت می خورد، بانک گواهی عدم پرداخت صادر می کند که این گواهی سندی رسمی برای پیگیری حقوقی چک است. این لحظه، آغازی بر محدودیت های بانکی و اعتباری برای صادرکننده چک خواهد بود.

محدودیت ها و عواقب عدم رفع سوء اثر

برگشت خوردن یک برگ چک می تواند مانند دومینو، تأثیرات منفی گسترده ای بر زندگی مالی و اعتباری فرد یا کسب وکار بگذارد. عدم اقدام برای رفع سوء اثر، این محدودیت ها را پایدار و حتی تشدید می کند:

• ممنوعیت افتتاح هرگونه حساب و صدور کارت بانکی جدید: حتی کارت های هدیه نیز شامل این ممنوعیت می شوند.
• توقف گردش مالی در سایر حساب ها: به میزان کسری مبلغ چک برگشتی، امکان مسدود شدن وجه در سایر حساب های صادرکننده وجود دارد.
• عدم دریافت تسهیلات بانکی و ضمانت نامه ها: دریافت وام های بانکی، تسهیلات خرد و کلان، و انواع ضمانت نامه های بانکی (ارزی یا ریالی) برای صادرکننده چک برگشتی ناممکن می شود.
• ممنوعیت گشایش اعتبار اسنادی: برای فعالان اقتصادی و بازرگانان، این محدودیت می تواند مانع بزرگی در واردات و صادرات باشد.
• عدم دریافت دسته چک جدید در سامانه صیاد: سامانه صیاد به صادرکنندگان چک برگشتی دسته چک جدیدی ارائه نمی دهد.
• تبعات حقوقی و قضایی احتمالی: دارنده چک می تواند از طریق مراجع قضایی یا اداره ثبت اسناد، اقدام به پیگیری قانونی و وصول وجه چک نماید که این امر می تواند منجر به صدور حکم توقیف اموال، جلب و سایر مجازات های قانونی شود.

این محدودیت ها نشان می دهد که رفع سوء اثر چک برگشتی تنها یک انتخاب نیست، بلکه ضرورتی برای حفظ سلامت مالی و اعتبار در نظام بانکی است. بی توجهی به این موضوع می تواند منجر به فروپاشی فعالیت های اقتصادی و ایجاد مشکلات عدیده شخصی و تجاری شود.

مطابق قوانین جدید، پس از برگشت خوردن چک، صادرکننده تنها 10 روز فرصت دارد تا نسبت به رفع سوء اثر اقدام کند. در صورت عدم اقدام در این مهلت، اطلاعات مربوط به گواهی عدم پرداخت به صورت عمومی در دسترس بانک ها و مؤسسات اعتباری قرار خواهد گرفت و تبعات آن گسترده تر می شود. این مهلت کوتاه، اهمیت اقدام به موقع را دوچندان می کند.

فرصت 10 روزه برای رفع سوء اثر

در نظام جدید بانکی، صادرکننده چک برگشتی فرصت کوتاهی برای حل و فصل مسئله و جلوگیری از تشدید تبعات آن دارد. پس از صدور گواهی عدم پرداخت، صادرکننده چک دقیقاً 10 روز مهلت دارد تا نسبت به رفع سوء اثر از چک برگشتی اقدام کند. این مهلت اولیه، یک فرصت طلایی است تا فرد از وارد شدن نام خود به لیست سیاه بانکی و افشای اطلاعات در سامانه های عمومی جلوگیری کند.

اگر در این بازه 10 روزه، اقدامی برای رفع سوء اثر انجام نشود، بانک مرکزی موظف است اطلاعات مربوط به گواهی عدم پرداخت را از طریق سامانه های مربوط، در دسترس تمامی بانک ها، مؤسسات اعتباری غیر بانکی و حتی عموم مردم قرار دهد. این افشای اطلاعات، نه تنها به معنی از دست دادن اعتبار در سطح وسیع تری است، بلکه می تواند موجب شود سایر بانک ها نیز بر اساس این اطلاعات، محدودیت هایی را برای صادرکننده اعمال کنند. بنابراین، باید این مهلت را جدی گرفت و برای حفظ اعتبار خود، در اسرع وقت چاره اندیشی کرد.

روش های قانونی و گام به گام رفع سوء اثر از چک برگشتی

پس از درک اهمیت رفع سوء اثر چک برگشتی، نوبت به شناخت راه های عملی برای انجام این کار می رسد. روش های مختلفی برای پاک کردن سابقه چک برگشتی از سیستم بانکی وجود دارد که هر یک شرایط و مراحل خاص خود را دارند. این روش ها به دو دسته کلی تقسیم می شوند: روش هایی که در آن ها به لاشه چک یا دارنده آن دسترسی داریم و روش هایی که بدون دسترسی به این موارد نیز می توانند به کار گرفته شوند.

روش 1: ارائه لاشه چک برگشتی به بانک

یکی از رایج ترین و ساده ترین روش ها برای رفع سوء اثر از چک برگشتی، ارائه مستقیم لاشه چک به بانک است. وقتی بالاخره موفق می شویم لاشه چک را از دارنده دریافت کنیم، گویی نفسی راحت می کشیم. این روش زمانی کاربرد دارد که صادرکننده چک با دارنده آن تسویه حساب کرده و لاشه چک به دستش برگشته باشد.

مراحل ارائه لاشه چک:

1. دریافت لاشه چک از دارنده: پس از تسویه حساب با دارنده چک (پرداخت نقدی، ارائه چک جدید، یا هر توافق دیگر)، لاشه چک برگشتی را از او دریافت کنید.
2. مراجعه به شعبه بانک: با در دست داشتن لاشه چک و کارت شناسایی معتبر، به شعبه ای که چک از آن صادر شده بود، مراجعه کنید.
3. تحویل لاشه و دریافت رسید: لاشه چک را به مسئول مربوطه تحویل دهید و حتماً در قبال آن رسید دریافت کنید. این رسید مدرکی دال بر انجام فرآیند رفع سوء اثر خواهد بود.
4. اقدام بانک: بانک پس از بررسی و تأیید لاشه چک، موظف است اقدامات لازم را برای رفع سوء اثر از سوابق شما در سامانه بانک مرکزی انجام دهد.

نکات مهم:

• اطمینان حاصل کنید که لاشه چک صحیح و کامل باشد و تمام مشخصات آن با چک برگشتی تطابق داشته باشد.
• در مورد چک های صیادی، وجود لاشه چک به معنای تسویه حساب کامل است و بانک بر اساس آن، اقدامات لازم را انجام می دهد.

مستند قانونی: بند ب تبصره 3 ماده 5 مکرر قانون صدور چک.

روش 2: تامین موجودی و وصول چک توسط ذی نفع

گاهی اوقات، فرآیند تسویه حساب به صورت خودکار و با مراجعه دارنده چک به بانک انجام می شود. این روش برای کسانی کاربرد دارد که پس از برگشت خوردن چک، موجودی حساب خود را تأمین کرده اند و دارنده چک با مراجعه مجدد به بانک، وجه خود را دریافت می کند.

مراحل تامین موجودی و وصول چک:

1. واریز وجه کامل به حساب: صادرکننده چک معادل کسری موجودی یا کل مبلغ چک را به حساب جاری خود واریز می کند.
2. اقدام دارنده برای وصول: دارنده چک با مراجعه مجدد به بانک، چک را برای وصول ارائه می دهد.
3. رفع سوء اثر خودکار: پس از پرداخت وجه چک به دارنده، بانک به صورت خودکار نسبت به رفع سوء اثر از سابقه صادرکننده چک اقدام می کند.

قوانین جدید: بانک مرکزی اخیراً بخشنامه ای صادر کرده که تأکید دارد بانک ها نباید مشتریان را ملزم به واریز مبلغی بیش از کسری موجودی برای رفع سوء اثر کنند. این بدان معناست که اگر بخشی از مبلغ در حساب موجود بوده، تنها باید مابه التفاوت آن واریز شود تا فرآیند تسویه تسهیل گردد و فشار مالی بر صادرکننده کاهش یابد. پیش از این، مشتریان گاهی مجبور به واریز دو برابری کسری مبلغ چک بودند.

مستند قانونی: بند الف تبصره 3 ماده 5 مکرر قانون صدور چک.

روش 3: ارائه رضایت نامه محضری ذی نفع به بانک

در مواقعی که لاشه چک برگشتی به دلایل مختلفی مانند مفقودی، سرقت، سوختگی یا عدم دسترسی به دارنده چک، قابل ارائه به بانک نیست، اما دارنده چک (ذی نفع) نسبت به رفع سوء اثر رضایت دارد، می توان از طریق رضایت نامه محضری اقدام کرد. این روش، راه حلی برای زمانی است که می خواهیم با وجود نبود فیزیکی چک، اعتبار بانکی خود را بازیابیم.

مراحل ارائه رضایت نامه محضری:

1. مراجعه دارنده به دفترخانه اسناد رسمی: دارنده چک باید شخصاً به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه کند.
2. تنظیم رضایت نامه: در دفترخانه، دارنده چک رضایت خود را مبنی بر رفع سوء اثر از چک برگشتی با مشخصات کامل (شماره چک، تاریخ، مبلغ، نام صادرکننده و دارنده) به صورت رسمی اعلام و امضا می کند. این رضایت نامه باید مهر و امضای دفترخانه را داشته باشد.
3. ارائه به بانک: صادرکننده چک (یا نماینده قانونی او) رضایت نامه محضری را به شعبه بانکی که چک از آن صادر شده بود، ارائه می دهد.
4. اقدام بانک: بانک پس از احراز صحت رضایت نامه، نسبت به رفع سوء اثر از سوابق چک برگشتی اقدام خواهد کرد.

نکات مهم:

• اشخاص حقوقی دولتی/غیردولتی: اگر دارنده چک یک شخص حقوقی دولتی یا نهاد عمومی غیردولتی باشد، می تواند با ارائه نامه رسمی از سوی نهاد مربوطه، رضایت خود را اعلام کند و در این صورت نیازی به مراجعه به دفترخانه اسناد رسمی نیست.
• عواقب رضایت بدون دریافت لاشه: صادرکننده چک باید توجه داشته باشد که در صورت ارائه رضایت نامه محضری بدون دریافت لاشه چک، اگر لاشه چک در آینده پیدا شود، دیگر امکان وصول آن توسط دارنده قبلی وجود نخواهد داشت، زیرا رضایت محضری به منزله تسویه حساب تلقی می شود.

مستند قانونی: بند ج تبصره 3 ماده 5 مکرر قانون صدور چک.

روش 4: مسدود کردن مبلغ چک در حساب جاری

گاهی اوقات نه لاشه چک در دسترس است و نه دارنده آن برای وصول به بانک مراجعه می کند و حتی امکان دریافت رضایت نامه محضری هم وجود ندارد. در چنین شرایطی، قانون این امکان را فراهم کرده است که صادرکننده چک، مبلغ چک برگشتی را در حساب جاری خود مسدود کند. این روش، یک راهکار موقت اما مؤثر برای رفع سوء اثر است تا تکلیف چک در آینده مشخص شود.

مراحل مسدود کردن وجه چک:

1. واریز معادل کسری موجودی: صادرکننده چک باید معادل کسری مبلغ چک برگشتی را به حساب جاری خود واریز کند.
2. درخواست مسدودی: به شعبه بانک مراجعه کرده و درخواست مسدودی این مبلغ را برای پرداخت به دارنده چک، به مدت حداکثر 12 ماه، ارائه دهید.
3. اطلاع رسانی بانک به دارنده: بانک موظف است ظرف 5 روز کاری، تأمین وجه چک و مسدود شدن آن را طی نامه ای به دارنده چک (فردی که گواهینامه عدم پرداخت به نامش صادر شده) اطلاع دهد.
4. رفع سوء اثر خودکار: در صورتی که دارنده چک در این مدت 12 ماهه به بانک مراجعه نکند و وجه را دریافت ننماید، پس از انقضای این مدت، بانک نسبت به رفع سوء اثر از سابقه چک برگشتی اقدام می کند و مبلغ مسدود شده نیز به حساب صادرکننده بازگردانده می شود.

نکات مهم:

• یکی از شرایط اساسی برای استفاده از این روش، این است که حساب جاری شما نباید توسط مراجع قضایی مسدود شده باشد. اگر حساب به دلیل دیگری توقیف شده باشد، این روش قابل اجرا نخواهد بود.

مستند قانونی: بند الف تبصره 3 ماده 5 مکرر قانون صدور چک.

روش 5: ارائه حکم قضایی مبنی بر رفع سوء اثر از سوابق چک برگشتی

در برخی موارد، مسیر حل و فصل مشکلات چک برگشتی به مراجع قضایی کشیده می شود. اگر در این مسیر، حکم قطعی از سوی دادگاه یا سایر مراجع قضایی ذیصلاح مبنی بر رفع سوء اثر از چک برگشتی صادر شود، این حکم می تواند به عنوان مستندی قانونی برای پاک کردن سابقه در بانک مرکزی مورد استفاده قرار گیرد.

مراحل ارائه حکم قضایی:

1. اخذ حکم قطعی: صادرکننده چک باید پس از طی مراحل قانونی در دادگاه (مانند اثبات برائت، سازش با دارنده در محضر دادگاه، یا هر حکم قطعی دیگری که به نفع صادرکننده باشد و منجر به رفع بدهی شود)، حکم قطعی و لازم الاجرای صادره را از مرجع قضایی دریافت کند.
2. ارائه به بانک: این حکم قضایی را به شعبه بانکی که چک از آن صادر شده بود، ارائه دهید.
3. اقدام بانک: بانک پس از بررسی و اطمینان از صحت و قطعیت حکم، موظف است بلافاصله نسبت به رفع سوء اثر از سوابق چک برگشتی اقدام نماید.

نکات مهم:

• اطمینان حاصل کنید که حکم صادره قطعی و لازم الاجرا باشد. احکام اولیه یا غیرقطعی برای رفع سوء اثر قابل استناد نیستند.
• همیشه یک کپی از حکم قضایی برای سوابق خود نگه دارید.

مستند قانونی: بند هـ تبصره 3 ماده 5 مکرر قانون صدور چک.

روش 6: ارائه نامه رسمی از مرجع ثبتی ذیصلاح

علاوه بر مسیر قضایی، گاهی اوقات دارنده چک از طریق اداره ثبت اسناد و املاک کشور اقدام به پیگیری اجرایی چک می کند. در این حالت نیز، پس از پایان فرآیند اجرایی در اداره ثبت، می توان با دریافت نامه رسمی از این مرجع، نسبت به رفع سوء اثر از چک برگشتی اقدام کرد.

مراحل ارائه نامه از مرجع ثبتی:

1. تحویل لاشه چک به اداره ثبت: اگر دارنده چک برای پیگیری اجرایی به اداره ثبت مراجعه کرده باشد، معمولاً لاشه چک را تحویل اداره ثبت می دهد. صادرکننده نیز پس از تسویه حساب یا تعیین تکلیف چک در این مرجع، می تواند این مسیر را دنبال کند.
2. دریافت نامه رسمی: پس از اتمام فرآیند اجرایی در اداره ثبت (مانند پرداخت بدهی، سازش، یا ابطال اجراییه)، می توانید از اداره ثبت اسناد، نامه ای رسمی دریافت کنید که گواهی بر پایان یافتن اقدامات اجرایی و بلامانع بودن رفع سوء اثر از چک باشد. این نامه باید حاوی مشخصات کامل چک (شماره، تاریخ و مبلغ) باشد.
3. ارائه به بانک: نامه رسمی دریافت شده از مرجع ثبتی را به شعبه بانکی که چک از آن صادر شده بود، ارائه دهید.
4. اقدام بانک: بانک پس از بررسی و تأیید نامه، موظف است نسبت به رفع سوء اثر از چک برگشتی اقدام کند.

توضیح: این فرآیند بر اساس مواد 183 تا 193 آیین نامه اجرای اسناد رسمی لازم الاجرا صورت می گیرد. در مواردی که لاشه چک در پرونده اجرایی اداره ثبت نگهداری می شود، تصویر برابر اصل شده اوراق اجراییه صادره توسط مرجع صادرکننده، می تواند جایگزین لاشه چک باشد.

مستند قانونی: بند د تبصره 3 ماده 5 مکرر قانون صدور چک.

روش 7: انقضای مدت نگهداری سوابق در سامانه بانک مرکزی (قانون مرور زمان 3 ساله)

یکی از روش های رفع سوء اثر چک برگشتی که شاید برای بسیاری از صادرکنندگان چک با مشکلات قدیمی کاربرد داشته باشد، انقضای مدت نگهداری سوابق در سامانه بانک مرکزی است که به قانون مرور زمان 3 ساله معروف است. این روش، راه نجاتی برای کسانی است که پس از سال ها هنوز با سوابق چک های برگشتی خود درگیر هستند و به دلایل مختلف امکان استفاده از روش های دیگر را نداشته اند.

در صورتی که از تاریخ صدور گواهینامه عدم پرداخت (تاریخ برگشت چک) سه سال تمام گذشته باشد و در طول این مدت، دارنده چک هیچ اقدام حقوقی یا کیفری علیه صادرکننده انجام نداده باشد، سابقه چک برگشتی به صورت خودکار از سامانه اطلاعاتی بانک مرکزی رفع سوء اثر می شود. این بدان معناست که اگر دارنده چک پس از گذشت سه سال از برگشت چک، هیچ دعوایی را در مراجع قضایی مطرح نکرده باشد، دیگر آن چک، موجب محدودیت های بانکی نخواهد شد.

نکات مهم:

• لزوم عدم طرح دعوا: شرط اساسی برای اعمال این روش، عدم طرح هرگونه دعوای حقوقی یا شکایت کیفری از سوی دارنده چک در طول مدت سه سال است. اگر دارنده در این مدت، حتی یک بار اقدام به طرح دعوا کرده باشد، این قانون مرور زمان شامل حال آن چک نخواهد شد.
• اتصال سامانه ها: سامانه های بانک مرکزی و قوه قضاییه به یکدیگر متصل هستند و اطلاعات مربوط به دعاوی چک برگشتی به روزرسانی می شوند. بنابراین، بانک مرکزی از طرح یا عدم طرح دعوا مطلع است و بر اساس آن اقدام می کند.
• پیگیری پس از سه سال: اگر پس از سه سال سابقه شما به صورت خودکار پاک نشد، می توانید با مراجعه به بانک، درخواست رفع سوء اثر بر اساس بند و تبصره 3 ماده 5 مکرر قانون صدور چک را ارائه دهید و بانک موظف به انجام آن است.

مستند قانونی: بند و تبصره 3 ماده 5 مکرر قانون صدور چک.

نکات عملی، زمان بندی و هزینه ها

پس از آشنایی با روش های مختلف رفع سوء اثر چک برگشتی، دانستن نکات عملی، زمان بندی مورد نیاز و هزینه های احتمالی، به شما کمک می کند تا با آمادگی بیشتری این فرآیند را طی کنید. این اطلاعات، راهنمایی های ارزشمندی برای مدیریت بهتر انتظارات و جلوگیری از اتلاف زمان و هزینه است.

مدت زمان رفع سوء اثر

یکی از پرسش های رایج، مدت زمانی است که طول می کشد تا پس از انجام یکی از روش های رفع سوء اثر، سابقه چک برگشتی از سیستم بانکی پاک شود. این زمان می تواند متفاوت باشد:

• زمان استاندارد: معمولاً پس از ثبت درخواست و تکمیل مستندات در بانک، فرآیند رفع سوء اثر و ثبت آن در سامانه اطلاعاتی بانک مرکزی، بین 7 تا 10 روز کاری به طول می انجامد.
• پیگیری وضعیت: بانک مکلف است بنا به درخواست مشتری، صورت کاملی از تعداد و مشخصات چک های برگشتی او را با درج تاریخ برگشت چک ارائه دهد. این امکان به صادرکننده چک کمک می کند تا از سوابق خود آگاه شده و وضعیت را پیگیری کند.
• استعلام آنلاین: پس از گذشت مدت زمان مذکور، می توانید با مراجعه به سامانه های استعلام چک برگشتی (که در ادامه به آن اشاره خواهد شد) وضعیت سوابق خود را بررسی کنید. اگر هنوز سابقه پاک نشده بود، مراجعه حضوری به بانک و پیگیری مستقیم ضروری است.

هزینه رفع سوء اثر چک برگشتی

علاوه بر مبلغ اصلی چک، فرآیند رفع سوء اثر نیز هزینه هایی دارد که باید در نظر گرفته شوند:

• کارمزدهای بانکی: بانک ها برای ثبت گواهی عدم پرداخت (برگشت خوردن چک) و همچنین برای فرآیند رفع سوء اثر چک برگشتی، کارمزدهایی را دریافت می کنند. این کارمزدها معمولاً مبالغ اندکی هستند که توسط بانک مرکزی تعیین می شوند. در حال حاضر، کارمزد ثبت چک برگشتی (صدور گواهی عدم پرداخت) حدود 12 هزار تومان و کارمزد رفع سوء اثر چک برگشتی در تمامی بانک ها در مجموع 14 هزار تومان (در دو مرحله) است.
• هزینه های احتمالی دیگر:
  • هزینه محضری: در صورت نیاز به رضایت نامه محضری، هزینه ای برای تنظیم آن در دفترخانه اسناد رسمی پرداخت خواهد شد.
  • هزینه وکیل/مشاور حقوقی: در موارد پیچیده یا زمانی که نیاز به پیگیری قضایی باشد، ممکن است نیاز به استخدام وکیل یا مشاور حقوقی باشد که هزینه های مربوط به خود را خواهد داشت.

نمونه درخواست رفع سوء اثر از چک برگشتی (متن)

در صورتی که نیاز به ارائه درخواست کتبی به بانک یا مراجع قضایی برای رفع سوء اثر چک برگشتی داشتید، می توانید از الگوی زیر استفاده کنید. معمولاً بانک ها فرم های آماده ای برای این منظور دارند، اما داشتن یک نمونه کلی می تواند مفید باشد.

بسمه تعالی

ریاست محترم شعبه [نام شعبه] بانک [نام بانک]

با سلام و احترام،

اینجانب [نام و نام خانوادگی صادرکننده چک]، فرزند [نام پدر]، به شماره ملی [شماره ملی] و شماره شناسنامه [شماره شناسنامه]، صادرکننده چک به شماره [شماره چک] مورخ [تاریخ صدور چک] به مبلغ [مبلغ چک به عدد و حروف] ریال، که در حساب جاری شماره [شماره حساب بانکی] نزد آن شعبه محترم صادر گردیده و متأسفانه برگشت خورده است، به استحضار می رساند:

با عنایت به [ذکر روش رفع سوء اثر، به عنوان مثال: ارائه لاشه چک/ارائه رضایت نامه محضری دارنده چک/تأمین موجودی و وصول چک/حکم قضایی شماره.../نامه رسمی از مرجع ثبتی شماره...] و انجام کلیه تعهدات مربوط به آن، خواهشمند است دستور فرمایید تا مراتب رفع سوء اثر از چک مورد اشاره، در سامانه اطلاعاتی بانک مرکزی و سوابق بانکی اینجانب لحاظ گردد و از ادامه تبعات قانونی و محدودیت های بانکی ناشی از برگشت چک جلوگیری به عمل آید.

ضمناً تصویر مستندات مربوط به رفع سوء اثر (مانند لاشه چک، رضایت نامه، رسید تسویه یا حکم قضایی) به پیوست تقدیم می گردد.

با سپاس و احترام فراوان
[نام و نام خانوادگی]
امضاء
تاریخ

اهمیت استعلام سوابق چک های برگشتی

پس از طی تمامی مراحل رفع سوء اثر از چک برگشتی، حیاتی است که از پاک شدن کامل سابقه خود اطمینان حاصل کنید. استعلام سوابق چک های برگشتی، ابزاری مهم برای تأیید این موضوع است:

• چگونگی استعلام: برای استعلام سوابق چک های برگشتی، می توانید به سامانه استعلام بانک مرکزی (سامانه صیاد) مراجعه کرده و با وارد کردن مشخصات مورد نیاز، وضعیت چک های خود را مشاهده کنید. همچنین، برخی از بانک ها نیز امکان استعلام وضعیت چک را از طریق سامانه های اینترنتی یا اپلیکیشن های موبایلی خود فراهم کرده اند.
• اطمینان از پاک شدن سابقه: استعلام منظم پس از اقدام برای رفع سوء اثر، به شما اطمینان می دهد که فرآیند به درستی انجام شده و نام شما از لیست سیاه بانکی خارج گردیده است. در صورت مشاهده هرگونه مغایرت یا عدم حذف سابقه، باید بلافاصله با شعبه بانکی خود تماس گرفته و پیگیری های لازم را انجام دهید.

شرایط خاص و راه حل های ویژه

در برخی موقعیت ها، با وجود داشتن سابقه چک برگشتی، افراد یا بنگاه های اقتصادی ممکن است نیاز به خدمات بانکی خاصی داشته باشند. قانون گذار و نهادهای مربوطه، با در نظر گرفتن این شرایط، راهکارهایی را برای تسهیل امور در نظر گرفته اند که در ادامه به آن ها می پردازیم.

شرایط جدید افتتاح حساب جاری دارای چک برگشتی (بدون دسته چک)

پیش از این، اگر کسی سابقه چک برگشتی داشت، به هیچ عنوان نمی توانست حساب جاری جدید افتتاح کند. این ممنوعیت گاهی مشکلات زیادی را برای افرادی که به دلایل مختلف به حساب جاری نیاز داشتند، ایجاد می کرد. اما با اصلاحیه ای که شورای پول و اعتبار اعمال کرده است، این ممنوعیت تا حدی برداشته شده است.

بر اساس این اصلاحیه، اشخاص حقیقی و حقوقی که دارای سابقه چک برگشتی هستند (و فاقد شرایط دریافت دسته چک جدید یا بدهی غیرجاری می باشند)، می توانند نسبت به افتتاح حساب جاری اقدام کنند. با این حال، مهم ترین نکته این است که این نوع حساب جاری بدون دسته چک خواهد بود. این حساب می تواند برای دریافت و پرداخت های الکترونیکی، کارت بانکی و سایر خدمات بانکی که نیازی به صدور چک ندارند، مورد استفاده قرار گیرد. این تغییر، یک دریچه جدید برای کسانی است که به رغم داشتن سابقه، نیاز به گردش مالی بانکی دارند اما هدفشان استفاده از دسته چک نیست.

دریافت دسته چک جدید بدون نیاز به رفع سوء اثر از چک های قبلی (ویژه بنگاه های اقتصادی)

یکی از مهم ترین تحولات در قانون صدور چک، پیش بینی شرایطی است که به بنگاه های اقتصادی و واحدهای تولیدی اجازه می دهد حتی با داشتن سابقه چک برگشتی بدون رفع سوء اثر، دسته چک جدید دریافت کنند. این استثنا برای جلوگیری از اخلال در فعالیت های اقتصادی و حفظ اشتغال در کشور در نظر گرفته شده است.

شرایط اساسی برای بنگاه های اقتصادی:

بنگاه های اقتصادی که به دلیل شرایط خارج از اراده و کنترل خود دچار مشکل چک برگشتی شده اند، در صورتی می توانند از این تسهیلات بهره مند شوند که شرایط زیر را دارا باشند:

1. تعداد کارکنان: تعداد کارکنان بنگاه در 12 ماه منتهی به درخواست، طبق فهرست حق بیمه پرداختی سازمان تأمین اجتماعی، 100 نفر و بیشتر باشد.
2. میزان فروش: میزان فروش بنگاه ناشی از فعالیت اصلی تولیدی، طبق آخرین صورت های مالی، بیش از نصاب مقرر برای گروه اول (موضوع ماده 2 آیین نامه مربوط به نوع دفاتر، اسناد و مدارک و روش های نگهداری و نمونه اظهارنامه مالیاتی) باشد.
3. صادرات بالا: میانگین میزان ارزش صادرات بنگاه در دو سال آخر فعالیت، حسب اعلام گمرک جمهوری اسلامی ایران، بیش از یک میلیون یورو باشد و ارز حاصل از آن طبق ضوابط و مقررات بانک مرکزی به چرخه اقتصادی کشور بازگردانده شده باشد.
4. حفظ اشتغال: صدور دسته چک جدید باید موجب تسهیل در تداوم فعالیت، پیشگیری از تعطیلی واحد اقتصادی و حفظ اشتغال و جلوگیری از تعدیل نیروی انسانی شاغل در واحد اقتصادی شود.

مراحل اداری:

بنگاه اقتصادی متقاضی دسته چک جدید با داشتن شرایط فوق، باید درخواست خود را همراه با مصوبه هیئت مدیره و مستندات توجیهی که به امضای مدیرعامل بانک رسیده است، برای بانک مرکزی ارسال کند. بانک مرکزی پس از بررسی شرایط و اطمینان از انطباق با آیین نامه اجرایی تبصره 1 ماده 5 مکرر قانون صدور چک، نسبت به تمهید شرایط لازم برای اعطای دسته چک به مشتری اقدام خواهد کرد. لازم به ذکر است که صدور دسته چک جدید برای مشتریانی که حساب جاری شان به دلایل قانونی یا با تصمیم مرجع قضایی مسدود شده باشد، همچنان ممنوع است.

این آیین نامه نشان می دهد که قانون گذار به اهمیت حفظ فعالیت های تولیدی و اقتصادی واقف است و در موارد خاص، راهکارهای انعطاف پذیری را برای کمک به این بخش ها در نظر گرفته است.

پاسخ به مشکلات رایج کاربران

در مسیر رفع سوء اثر از چک برگشتی، ممکن است با چالش هایی روبرو شوید که نیاز به راهنمایی های ویژه ای دارند:

• چک برگشتی قدیمی که رفع سوء اثر نشده است: بسیاری از افراد با چک های برگشتی مربوط به سال های دور مواجه هستند که حتی با گذشت چندین سال، سوابق آن ها پاک نشده است. در این موارد، استفاده از روش مرور زمان 3 ساله (بند و تبصره 3 ماده 5 مکرر قانون صدور چک) بهترین گزینه است. اگر بیش از سه سال از تاریخ برگشت چک گذشته و دارنده آن در این مدت هیچ اقدام حقوقی یا کیفری انجام نداده باشد، سابقه چک باید خودکار رفع سوء اثر شود. اگر این اتفاق نیفتاده، با مراجعه به بانک و استناد به این بند قانونی، درخواست رفع سوء اثر را ثبت کنید.
• چالش های مربوط به گم شدن لاشه چک یا عدم دسترسی به دارنده: همانطور که پیش تر توضیح داده شد، در این شرایط می توان از روش های رضایت نامه محضری (روش 3) یا مسدود کردن مبلغ چک در حساب جاری (روش 4) استفاده کرد. این روش ها به شما امکان می دهند تا بدون نیاز به لاشه فیزیکی چک یا حتی در صورت عدم دسترسی به دارنده، فرآیند رفع سوء اثر را پیش ببرید.
• تأخیر بانک ها در انجام فرآیند رفع سوء اثر: گاهی اوقات، پس از انجام تمامی مراحل و ارائه مستندات لازم، ممکن است بانک در ثبت رفع سوء اثر تأخیر داشته باشد. در این صورت، ابتدا به صورت حضوری یا تلفنی با مسئولین شعبه مربوطه تماس بگیرید و موضوع را پیگیری کنید. اگر مشکل پابرجا بود، می توانید از طریق بخش رسیدگی به شکایات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، اعتراض خود را ثبت نمایید. بانک مرکزی بر حسن اجرای قوانین و بخشنامه ها توسط بانک ها نظارت دارد.

در جدول زیر، مقایسه ای بین روش های مختلف رفع سوء اثر، از نظر نیاز به لاشه چک و حکم قضایی ارائه شده است:

روش رفع سوء اثر	نیاز به لاشه چک	نیاز به دستور قضایی / نامه رسمی
ارائه لاشه چک برگشتی به بانک	دارد	ندارد
تأمین موجودی و وصول چک توسط ذی نفع	ندارد (فقط موجودی)	ندارد
ارائه رضایت نامه محضری ذی نفع به بانک	ندارد	ندارد (محضری است)
مسدود کردن مبلغ چک در حساب جاری	ندارد	ندارد
ارائه حکم قضایی مبنی بر رفع سوء اثر	ندارد	دارد
ارائه نامه رسمی از مرجع ثبتی	ندارد (تصویر برابر اصل کافی است)	دارد
انقضای مدت نگهداری سوابق (3 سال)	ندارد	ندارد

اطمینان از اعتبار و قطعیت احکام قضایی یا نامه های رسمی از مراجع ذیصلاح، کلید اصلی برای موفقیت در روش هایی است که به این مستندات نیاز دارند. هرگونه نقص در این اسناد می تواند فرآیند رفع سوء اثر را با مشکل مواجه کند.

نتیجه گیری

مواجهه با چک برگشتی، گرچه تجربه ای ناخوشایند است، اما بن بست نیست. با آگاهی از قوانین و روش های موجود برای رفع سوء اثر چک برگشتی، می توان اعتبار بانکی را بازیابی و دوباره به روال عادی مالی بازگشت. این مقاله تمامی جنبه ها و راهکارهای قانونی را از ارائه لاشه چک تا مرور زمان سه ساله و شرایط خاص بنگاه های اقتصادی، به تفصیل بررسی کرد. هر یک از این روش ها، دریچه ای به سوی حل مشکل باز می کند و فرصتی برای بازسازی اعتبار از دست رفته به ارمغان می آورد.

همیشه به یاد داشته باشید که اقدام به موقع، جمع آوری مستندات صحیح و پیگیری های لازم، نقش کلیدی در موفقیت این فرآیند دارد. در موارد پیچیده تر یا زمانی که ابهامات حقوقی وجود دارد، توصیه می شود حتماً با متخصصین حقوقی و وکلای مجرب در زمینه امور بانکی و چک مشورت کنید. آن ها می توانند با دانش تخصصی خود، شما را در پیچ و خم های قانونی راهنمایی کرده و بهترین مسیر را برای رسیدن به نتیجه مطلوب نشان دهند. هدف نهایی، نه تنها پاک کردن یک سابقه منفی، بلکه بازگرداندن آرامش و اعتماد به سیستم مالی و اقتصادی است.