تفاوت پروپوزال و پایان نامه چیست؟

تفاوت پروپوزال و پایان نامه

دانشجویانی که در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری هستند، تا به حال چندین بار نام پایان نامه و پروپوزال را شنیده اند. اما، برخی از آن ها ممکن است ندانند که فرق پروپوزال و پایان نامه چیست؟ در پاسخ به این سوال می توان گفت که پروپوزال به نوعی طرح اولیه پایان نامه است. برای آشنایی بیشتر با تفاوت پروپوزال و پایان نامه، در ادامه مقاله با ما همراه باشید. ما در ادامه مقاله هر آن چه که باید در رابطه با پایان نامه، انجام پروپوزال و تفاوت این دو بدانید را به طور کامل و مفصل برای شما عزیزان بیان خواهیم کرد.

پروپوزال چیست؟

پیش از آن که بخواهیم شما عزیزان را با تفاوت پروپوزال و پایان نامه آشنا کنیم، بهتر است که ابتدا با معنی پروپوزال آشنا شوید. واژه پروپوزال برگرفته شده از واژه propose به معنای پیشنهاد دادن است. به عبارت دیگر می توان پروپوزال را معادل، پیشنهاده پژوهشی دانست. به عبارت دیگر می توان گفت که پروپوزال یک نوع پیشنهاد پژوهشی است که طرح کلی پایان نامه هر فرد را در بر دارد.

ارائه پروپوزال نیز مانند تهیه ماکت برای ساختن یک ساختمان است. یک پژوهشگر بر اساس اصول و قواعد معین شروع به نوشتن پروپوزال می کند.  به طوری که استاد راهنما با بررسی آن بتواند پژوهشی را که بر اساس آن شکل می گیرد، تصور نماید. در واقع پروپوزال را می توان نقشه انجام تحقیق و راهنمای پژوهشگر یا محقق برای اجرایی کردن تحقیق دانست. نوشتن پروپوزال بسیار حساس است و اگر می خواهید که آن را بنویسید، باید مراحلی را به خوبی طی کنید.

اجزاء اصلی یک پروپوزال

آشنایی با ساختار و چارچوب یک طرح پژوهشی، قطعا تاثیر شایانی در تهیه و تنظیم یک پروپوزال خوب و سنجیده دارد. در ادامه ساختار یک پروپوزال علمی را بررسی خواهیم کرد.

·         عنوان تحقیق (Project Title)

همانطور که می دانید عنوان هر تحقیق مشخص کننده مسیری است که برای نگارش یک مقاله و تحقیق طی می شود. شما با انتخاب یک عنوان مناسب بخش زیادی از ارائه یک مقاله با کیفیت را طی کرده اید. برای آن که بتوانید پژوهش انحام شده را به عنوان راه حلی در جهت رفع مشکلات جامعه معرفی نمایید لازم است که عنوان پژوهش از نیاز های روز جامعه باشد. همچنین عنوان تحقیق باید مختصر، واضح و جامع باشد. پیشنهاد می شود از انتخاب عبارات سوالی در عنوان تحقیق خودداری نمایید و عنوان های کوتاه تر را اولویت قرار دهید.

مشخص است که عنوان تحقیق باید متناسب با حوزه فعالیت پژوهشگر باشد تا نسبت به مطالبی که باید از آن ها دفاع نماید تسلط داشته باشد. برای آن که یک عنوان حرفه ای داشته باشید می توانید در ابتدای عنوان از واژه هایی مانند تببین، بررسی، ارزیابی، مطالعه، تحلیل و غیره استفاده نمایید. دقت کنید موضوع پژوهش باید قابلیت اجراء و عملی شده را داشته باشد، همچنین هدف تحقیق، موقعیت مکانی و زمانی پژوهش لازم است در  عنوان مشخص گردد.

·         بیان مسئله و اهمیت موضوع تحقیق (Importance and Statement of Topic)

سر منشا هر تحقیق سوالی است که در ذهن یک محقق شکل می گیرد. در واقع می توان گفت که مسئله مطرح شده در این بخش، همان سوالی است که برای محقق به وجود آمده است و هدف او از طرح آن ارائه راهکارهایی برای رفع مشکلات و در حقیقت ریشه یابی آن ها است. رعایت نکات زیر در بیان مسئله از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

پژوهشگر باید وجود معضل و مشکلات جامعه را با ارائه مدرک و شواهدی اثبات نماید.

پژوهشگر باید هدف خود از انجام این تحقیق را نشان دهد و متغیر مورد مطالعه ی خود را به صورت شفاف و واضح مشخص نماید.

پژوهشگر باید بتواند مشکل مطرح شده را بیان کند و شواهد آن را به طور مستند نشان دهد.

از دیگر موارد مهم در این قسمت مشخص نمودن زمان و مکان انجام تحقیق می باشد.

·         پیشینه تحقیق (Review of Literature and Relevant Topics)

از موارد قابل توجه دیگر در انجام یک تحقیق آن است که یک پژوهشگر باید نتایج سایر پژوهش های مرتبط با زمینه کاری خود را به صورت مداوم بررسی نماید و تحقیق خود را در حهت تکمیل مطالبی که در مقالات پیشین نادیده گرفته شده اند، پیش ببرد. از جمله مزایای بررسی پیشینه تحقیق می توان به موارد زیر اشاره کرد:

    جلوگیری از دوباره کاری و سرقت ادبی

    بهره گیری از تجربیات محققان پیشین

    آگاهی از نقاط ضعف پژوهش های قبلی

    آشنایی با روش های تحقیق که در پژوهش های پیشین مورد استفاده قرار گرفته است.

• اهداف تحقیق (Aims of Research)

در این جزء از پروپوزال محقق باید هدف خود از انجام این تحقیق را مشخص نماید. به طور کلی دو نوع هدف برای این منظور در نظر گرفته می شود:

اهداف کلی: اهدافی هستند که مستقیما از موضوع تحقیق منشاء می گیرند.

اهداف ویژه و کاربردی: این اهداف نشات گرفته از مسئله پژوهش و اهداف کلی هستند و به عبارتی دیگر زیر مجموعه اهداف کلی هستند. این اهداف مشخص می کنند که چه چیزهایی در این پژوهش، تحقق می یابند و چه چیزهایی تحقق نخواهند یافت.

·         فرضیه ها (Hypothesizes)

در حقیقت فرضیه را  حدس و گمان پژوهشگر در ارتباط با وجود تفاوت یا احتمال وجود رابطه و یا اثر، در بین متغیرها می باشد. بیشتر مفروضات یک پژوهش، حدسیاتی هستند که بر اساس دانش و تجربه و به طور منطقی از نظریه ها استنباط می گردند. نکته حائز اهمیت این است که پذیرش یا رد یک فرضیه با مطالعه و تحقیق و انجام آزمایش مشخص می شود لذا محقق نباید سعی در تایید فرضیه مطرح شده خود داشته باشد. بدیهی است که پذیرش یا رد فرضیه هیچ تاثیر منفی بر تحقیق یا شخص محقق نخواهد داشت.

·         روش و مراحل تحقیق (Methodology)

یکی از مهم ترین بخش های یک طرح پژوهشی یا پروپوزال، ارائه روش های انجام تحقیق است. در این قسمت، پژوهشگر باید به مواردی از قبیل نوع تحقیق، مراحل انجام تحقیق که شامل ابزار و روش های گردآوری داده ها، جامعه آماری و حجم نمونه، روش نمونه گیری، ابزار و روش های تجزیه و تحلیل داده ها (تحلیل کمی و کیفی) می باشد، اشاره نماید.

·         منابع و مآخذ (References)

یک پیشنهاد پژوهشی یا پروپوزال هنگامی ارزش علمی دارد که مستند باشد. یک پژوهشگر باید تمامی مطالب و داده هایی که در متن استفاده کرده را با ذکر منبع در پروپوزال درج نماید. تمامی منابعی که در متن به آن ها رجوع شده است باید در این بخش به طور کامل معرفی شوند.

پایان نامه چیست؟

هم اکنون که به طور کامل با پروپوزال آشنا شدیدی، بهتر است پیش از دانستن تفاوت پروپوزال و پایان نامه، با معنی خود پایان نامه نیز آشنا شوید. تمامی دانشجویانی که در مقطع کارشناسی ارشد و یا دکتری درس می خوانند، در ترم آخر خود باید پروژه ای تحقیقی به نام پایان نامه، نوشته و به دانشگاه تحویل دهند.

پایان نامه در واقع یک گزارش اصولی، با ساختار استاندارد و منظم است که به صورت جامع تمام تحقیق را در بر می گیرد. پایان نامه همان چیزی است که دانشجو هنگام نوشتن پروپوزال، طرح و ساختار کلی آن را بیان می کند تا در ادامه با انجام پژوهش و به دست آوردن نتایج آن را تکمیل کند.

 پایان نامه، باید حداقل 80 صفحه باشد و دارای 5 بخش اصلی، طرح مسئله، پیشینه تحقیق، روش شناسی تحقیق، بحث در رابطه با یافته ها و نتیجه گیری باشد. لازم به ذکر است تا بدانید که مهم ترین بخش یک پایان نامه ارائه نتایج است؛ زیرا، بدون داشتن نتیجه گیری پایان نامه فاقد اعتبار خواهد بود. پایان نامه های کارشناسی ارشد به دو بخش کمی و کیفی تقسیم می شوند. بخش کمی به پروژه هایی گفته می شوند که از فرمول های آماری و اعداد در آن ها استفاده شده است. در مقابل، به پروژه هایی که به صورت تحلیلی نوشته شده باشند، پایان نامه های کیفی می گویند. پایان نامه از پنج بخش اصلی تشکیل شده است که در ادامه به معرفی و توضیح آن خواهیم پرداخت:

• طرح مسئله و کلیات تحقیق: در فصل اول پایان نامه دانشجو باید به توضیح و معرفی کلیات تحقیق بپردازد.
• پیشینه تحقیق: در بخش پیشینه تحقیق یک سری از مبانی و مفاهیم اولیه موضوع تحقیق و همچنین تاریخچه ای از پژوهش هایی که تاکنون در این زمینه انجام شده بیان می شود.
• روش شناسی تحقیق: در فصل سوم یعنی روش شناسی تحقیق، دانشجو به توضیح روش هایی که برای جمع آوری داده ها استفاده کرده است می پردازد. همچنین نحوه انتخاب جامعه آماری و روش های تجزیه تحلیل داده ها ذکر می شود.
• بحث درباره یافته ها و نتایج آماری: در این بخش از پایان نامه دانشجو باید با ارائه داده ها و اطلاعات به دست آمده از تحقیق، از طریق نمودارها و جداول آماری به تجزیه تحلیل داده ها بپردازد

فرق پروپوزال و پایان نامه چیست؟

حال که به طور کامل با پروپوزال و پایان نامه آشنا شدید، ممکن است سوال کنید که فرق پروپوزال و پایان نامه چیست؟ در پاسخ به این سوال باید بیان کنیم که پروپوزال به نوعی طرح کلی پایان نامه است؛ اما، دارای تفاوت های بسیاری می باشد. برخی از مهم ترین تفاوت های پروپوزال و پایان نامه، شامل موارد زیر می باشند:

• یکی از مهم ترین تفاوت پروپوزال و پایان نامه در حجم آن دو است. در واقع، پایان نامه حجیم تر از پروپوزال است و محتوای بیشتری دارد.
• اهداف تحقیق در پروپوزال جز مهم ترین بخش محسوب می شوند و به یک سر فصل مجزا تبدیل می شوند. اما، اهداف تحقیق در پایان نامه در بخش مقدمه بیان می شوند.
• پروپوزال با تمرکز بر روی اهداف تحقیق و ذکر موانع و محدودیت های موجود در راه انجام پژوهش نوشته می شود درحالیکه در پایان نامه باید با وجود محدودیت ها و موانع، تلاش کنید تا به نتایج و تفسیری از متغیرهای تحقیق برسید.
• در پایان نامه وجود نتیجه اهمیت بسیار زیادی دارد و عدم وجود آن منجر به ناقض بودن پایان نامه می گردد. اما در مقابل، در پروپوزال بخشی به نام نتیجه گیری وجود ندارد.
• در پاسخ به سوال فرق پروپوزال و پایان نامه چیست؟ باید عرض کنیم که پایان نامه یک واحد درسی محسوب می شود اما، پروپوزال این گونه نیست.

لازم به ذکر است تا بدانید که باید به تمامی اهداف و فرضیات ارائه شده در پروپوزال پایبند باشید و بعد از تصویب و تایید پروپوزال، هیچ یک از آن ها را حذف نکنید. همچنین، به یاد داشته باشید که پایان نامه حاصل یک پروپوزال است؛ اما، هر پروپوزالی به پایان نامه ختم نمی شود. زیرا، اگر دانشجو نتواند تایید اساتید راهنمای خود را درباره اهداف و موضوع تحقیق خود کسب کند، قادر به انجام تحقیق و نوشتن پایان نامه نخواهد بود.