چک ثبت نشده رو میشه شکایت کرد

با اصلاحات اخیر در قانون صدور چک، سیستم صیاد نقش محوری در اعتباربخشی به چک ها یافته است. اما در شرایطی که چکی بدون ثبت در این سامانه به دست افراد می رسد، این پرسش اساسی پیش می آید که آیا می توان از چک ثبت نشده شکایت کرد؟ پاسخ این است که بله، اما با رویکردی متفاوت؛ این چک دیگر مزایای سند تجاری را ندارد و صرفاً به عنوان یک سند عادی برای مطالبه وجه در دادگاه های حقوقی قابل پیگیری است.

تجربه نشان می دهد که بسیاری از افراد، چه در جایگاه صادرکننده و چه در جایگاه گیرنده چک، هنوز با تمامی ابعاد و پیچیدگی های قانون جدید چک و نقش سامانه صیاد آشنا نیستند. این عدم آگاهی می تواند منجر به مشکلاتی جدی شود، به ویژه زمانی که یک چک صیادی بدون ثبت در سامانه مربوطه دست به دست می شود. سردرگمی ها در مورد اعتبار، قابلیت نقد شدن، و چگونگی پیگیری حقوقی چک های ثبت نشده، دغدغه بسیاری از فعالان اقتصادی و عموم مردم است. این مقاله با هدف رفع این ابهامات نگاشته شده است تا راهنمایی جامع و کاربردی برای تمامی کسانی که با این چالش مواجه هستند، ارائه دهد و مسیر مطالبه وجه چک ثبت نشده را گام به گام روشن سازد.

سفری به دنیای چک های صیادی: چرا و چگونه؟

سال ها بود که چک به عنوان یکی از رایج ترین ابزارهای مبادلات مالی در ایران، با چالش هایی جدی مانند افزایش چک های برگشتی، سوءاستفاده های احتمالی و پیچیدگی های اجرایی روبرو بود. این مسائل، نیاز به تحولی بنیادین در قوانین و سازوکارهای مرتبط با چک را ایجاب می کرد. این تحول با معرفی سامانه صیاد و قانون جدید چک کلید خورد که بسیاری از قواعد بازی را تغییر داد.

سامانه صیاد چیست و هدف از ایجاد آن؟

سامانه صیاد (سامانه یکپارچه الکترونیکی دسته چک) با هدف ایجاد شفافیت بیشتر، افزایش امنیت و کاهش آمار چک های برگشتی در کشور توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران راه اندازی شد. این سامانه به عنوان یک بستر متمرکز عمل می کند که تمامی مراحل صدور، دریافت، و انتقال چک های صیادی را تحت نظارت قرار می دهد.

پیش از این، صدور و تبادل چک ها تا حد زیادی خارج از یک نظارت متمرکز انجام می شد که این امر زمینه ساز سوءاستفاده ها و افزایش بدهی های معوق بود. با راه اندازی سامانه صیاد، هر برگ چک صیادی دارای یک شناسه یکتا می شود که تمامی اطلاعات مربوط به آن، از جمله هویت صادرکننده، مبلغ، تاریخ و هویت ذینفع، باید در این سامانه ثبت و تأیید شود. این فرآیند سهیم شدن صادرکننده و گیرنده در ثبت و تأیید اطلاعات، ضامن اعتبار و شفافیت بیشتر مبادلات است.

تفاوت های کلیدی: از چک های قدیمی تا صیادی

قانون جدید چک و ورود سامانه صیاد، تفاوت های اساسی را در مقایسه با چک های قدیمی ایجاد کرده است. شناخت این تفاوت ها برای هر فردی که با چک سروکار دارد، حیاتی است.

در ادامه یک جدول مقایسه ای جامع ارائه شده است تا تفاوت های بنیادین چک های صیادی (بنفش رنگ) با چک های قدیمی به وضوح نشان داده شود:

ویژگی	چک های قدیمی (غیر صیادی)	چک های صیادی (بنفش رنگ)
نحوه صدور دسته چک	مراجعه حضوری به بانک و بررسی سوابق بانکی	درخواست از طریق سامانه صیاد (بانک مرکزی)، اعتبار سنجی سراسری
رنگ و ظاهر	متنوع، بسته به بانک صادرکننده	بنفش و یکپارچه در تمامی بانک ها (با لوگوی بانک)
شناسه یکتا	ندارد یا صرفاً داخلی بانک	دارای شناسه ۱۶ رقمی یکتا بر روی هر برگ چک
الزام به ثبت	ندارد	الزام به ثبت اطلاعات در سامانه صیاد توسط صادرکننده
الزام به تأیید	ندارد	الزام به تأیید دریافت چک در سامانه صیاد توسط گیرنده
نحوه انتقال (پشت نویسی)	فیزیکی، با امضاء در پشت چک	الزام به ثبت انتقال در سامانه صیاد
ضمانت اجراها	امکان شکایت کیفری (با شرایط خاص)، حقوقی و ثبتی	فقط امکان شکایت حقوقی و ثبتی سریع تر (برای چک های ثبت شده)؛ برای چک ثبت نشده، فقط دعوای حقوقی سند عادی
مسدودسازی حساب	پس از برگشت و صدور اجراییه	فوراً پس از برگشت و عدم پرداخت (برای چک های ثبت شده)
استعلام وضعیت	ندارد یا محدود به بانک صادرکننده	امکان استعلام لحظه ای از وضعیت صادرکننده و چک در سامانه صیاد
مراجعه به بانک برای وصول	همراه با چک فیزیکی	منوط به ثبت و تأیید در سامانه صیاد و سپس مراجعه به بانک

ماهیت حقوقی چک ثبت نشده: سند عادی یا ابزار تجاری؟

پس از آشنایی با اهمیت سامانه صیاد، به سراغ یکی از مهم ترین پرسش ها می رویم: زمانی که یک برگ چک صیادی، برخلاف الزامات قانونی، در سامانه صیاد ثبت نمی شود، چه ماهیت حقوقی پیدا می کند و چه پیامدهایی برای دارنده آن خواهد داشت؟

اعتبار قانونی چک ثبت نشده: تفاوت بنیادین

قانون گذار با هدف اعتباربخشی و شفافیت در مبادلات چک، تأکید ویژه ای بر ثبت چک های صیادی در سامانه مربوطه دارد. وقتی یک چک صیادی در سامانه ثبت نمی شود، به سادگی ماهیت تجاری خود را از دست می دهد. این به آن معناست که دیگر نمی توان آن را به عنوان یک چک به معنای واقعی کلمه و با تمامی مزایای قانونی اسناد تجاری تلقی کرد.

در دستان دارنده، این سند، اعتبار تجاری خود را از دست می دهد و گویی تنها یک برگه معمولی با تعهدی ساده از جانب صادرکننده باقی می ماند. به عبارت دیگر، چک ثبت نشده، از دیدگاه قانون، از جایگاه یک سند تجاری به مرتبه یک سند عادی اثبات طلب تنزل پیدا می کند. این تغییر ماهیت، تمام مسیرهای قانونی پیگیری و مطالبه وجه آن را نیز دگرگون می سازد.

آیا ثبت نکردن چک صیادی جرم محسوب می شود؟

یکی از نگرانی های رایج در بین دارندگان چک های ثبت نشده این است که آیا این عمل صادرکننده (عدم ثبت چک) جرم محسوب می شود و می توان از این بابت شکایت کیفری کرد؟ بررسی دقیق قوانین نشان می دهد که پاسخ به این پرسش، منفی است.

مطابق تبصره ۱ ماده ۲۱ قانون صدور چک، در مورد چک هایی که پس از گذشت دو سال از لازم الاجرا شدن این قانون صادر می شوند، تسویه چک، صرفاً در سامانه تسویه چک (چکاوک) طبق مبلغ و تاریخ مندرج در سامانه و در وجه دارنده نهایی چک، بر اساس استعلام از سامانه صیاد انجام خواهد شد و در صورتی که مالکیت آن ها در سامانه صیاد ثبت نشده باشد، مشمول این قانون نبوده و بانک ها مکلفند از پرداخت وجه آن ها خودداری نمایند.

همان طور که در این تبصره مشخص است، قانون گذار صرفاً به ضمانت اجرای حقوقی عدم ثبت چک اشاره کرده است؛ یعنی بانک از پرداخت وجه آن خودداری می کند. اما هیچ گونه جرم انگاری برای عمل ثبت نکردن چک صیادی در قانون صدور چک جدید پیش بینی نشده است. همچنین با مراجعه به قانون مجازات اسلامی، جرمی با عنوان جرم ثبت نکردن چک جدید وجود ندارد. بر اساس اصل قانونی بودن جرائم و مجازات ها، تا زمانی که عملی در قانون به صراحت جرم شناخته و مجازاتی برای آن تعیین نشده باشد، نمی توان آن را جرم تلقی کرد و برای آن مجازات تعیین نمود. بنابراین، عدم ثبت چک صیادی در سامانه، یک عمل مجرمانه تلقی نمی شود.

ضمانت اجرای عدم ثبت چک: چه اتفاقی برای دارنده می افتد؟

گرچه ثبت نکردن چک صیادی جرم نیست، اما برای دارنده آن پیامدهای حقوقی و مالی ناخوشایندی به همراه دارد. این پیامدها در واقع ضمانت اجرای مدنی و حقوقی عدم تبعیت از قانون جدید چک محسوب می شوند:

• عدم قابلیت وصول از طریق بانک: مهم ترین و اولین پیامد این است که بانک، به صراحت قانون، از پرداخت وجه چک ثبت نشده خودداری می کند. یعنی شما نمی توانید با ارائه این چک به بانک، وجه آن را دریافت کنید.
• عدم صدور گواهی عدم پرداخت رسمی: بانک برای چک های ثبت نشده، گواهی عدم پرداخت یا اصطلاحاً برگشتی صادر نمی کند. این گواهی برای پیگیری های حقوقی چک های معتبر، سند بسیار مهمی است.
• از دست دادن مزایای ویژه اسناد تجاری: چک های ثبت شده صیادی از مزایای خاصی برخوردارند که چک ثبت نشده از آن ها محروم است. این مزایا شامل موارد زیر می شود:
  • عدم امکان شکایت کیفری: همان طور که ذکر شد، چون جرم نیست، مسیر شکایت کیفری مسدود است.
  • عدم امکان صدور اجراییه از طریق اداره ثبت: برای چک های ثبت شده، می توان مستقیماً از طریق اداره ثبت تقاضای صدور اجراییه کرد که فرآیند وصول را بسیار تسریع می بخشد. این امکان برای چک ثبت نشده وجود ندارد.
  • عدم طرح دعوا علیه ظهرنویسان: در چک های تجاری، دارنده می تواند علیه تمامی ظهرنویسان (کسانی که چک را پشت نویسی و منتقل کرده اند) نیز اقامه دعوا کند. در مورد چک ثبت نشده، تنها صادرکننده مسئول است.
  • عدم امکان تأمین خواسته بدون تودیع خسارت احتمالی: در دعاوی مربوط به چک های تجاری معتبر، دارنده می تواند بدون نیاز به سپردن ودیعه یا تضمین، درخواست تأمین خواسته (مثلاً توقیف اموال صادرکننده) را مطرح کند. برای چک ثبت نشده، این مزیت نیز وجود ندارد و دارنده باید خسارت احتمالی را تودیع کند.

گام به گام تا مطالبه وجه چک ثبت نشده: راهکار حقوقی

با توجه به اینکه چک ثبت نشده ماهیت سند تجاری خود را از دست می دهد و نمی توان از طریق بانک یا شکایت کیفری آن را پیگیری کرد، تنها یک مسیر قانونی برای دارنده باقی می ماند: طرح دعوای حقوقی.

تنها مسیر پیش رو: دعوای حقوقی مطالبه وجه سند عادی

وقتی یک چک صیادی در سامانه ثبت نشده باشد، از نظر حقوقی مانند یک دست نوشته عادی تلقی می شود که صرفاً اثبات کننده وجود یک طلب از جانب صادرکننده به دارنده است. بنابراین، برای مطالبه وجه آن، باید یک دعوای حقوقی با عنوان مطالبه وجه سند عادی در محاکم حقوقی مطرح شود. این نوع دعوا کاملاً متفاوت از دعاوی مربوط به چک های برگشتی صیادی ثبت شده است که مسیرهای اجرایی سریع تر و امتیازات بیشتری دارند.

در این وضعیت، دارنده چک باید با ارزیابی دقیق وضعیت و مدارک موجود، خود را برای یک فرآیند حقوقی متعارف تر و زمان برتر آماده کند که نیازمند دقت و رعایت مراحل قانونی است. مسیر حقوقی، هرچند ممکن است طولانی تر به نظر برسد، اما تنها راهکار موجود برای احقاق حق دارنده چنین چکی است.

مراحل عملی پیگیری: از ثنا تا اجرای حکم

پیگیری مطالبه وجه چک ثبت نشده نیازمند طی کردن مراحل مشخصی در نظام قضایی کشور است. این فرآیند با ثبت نام در سامانه ثنا آغاز می شود و تا مرحله اجرای حکم ادامه می یابد:

1. گام اول: ثبت نام و احراز هویت در سامانه ثنا

   اولین قدم برای هرگونه اقدام قضایی در ایران، ثبت نام در سامانه ثنا (سامانه ابلاغ الکترونیک قضایی) است. این کار هم به صورت حضوری در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و هم به صورت آنلاین از طریق وب سایت ثنا قابل انجام است. ثبت نام در این سامانه برای دریافت ابلاغیه های قضایی و پیگیری پرونده ضروری است.

2. گام دوم: تهیه و تنظیم دادخواست مطالبه وجه سند عادی

   این مرحله نیازمند دقت فراوان است. یک دادخواست حقوقی باید با رعایت اصول شکلی و ماهوی تنظیم شود. در این دادخواست، شما به عنوان خواهان، باید مشخصات خود و صادرکننده چک (خوانده)، مبلغ چک، تاریخ و شماره آن، و دلیل مطالبه (یعنی همان چک ثبت نشده به عنوان سند عادی) را به دقت درج کنید. تأکید بر این نکته که چک به دلیل عدم ثبت در سامانه صیاد، ماهیت سند عادی پیدا کرده است، اهمیت بالایی دارد. می توان از وکلای متخصص برای تنظیم دادخواست کمک گرفت.

3. گام سوم: مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ثبت دادخواست

   پس از تنظیم دادخواست و جمع آوری مدارک لازم، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و دادخواست خود را به همراه ضمائم آن ثبت کنید. این دفاتر وظیفه ارسال دادخواست به مرجع قضایی صالح را بر عهده دارند.

4. گام چهارم: ارجاع پرونده به مرجع صالح قضایی

   دادخواست شما پس از ثبت در دفاتر خدمات قضایی، به مرجع صالح ارجاع داده می شود. این مرجع بسته به مبلغ چک متفاوت است:

   • برای مبالغ تا ۲۰ میلیون تومان: پرونده به شورای حل اختلاف ارجاع می شود.
   • برای مبالغ بیش از ۲۰ میلیون تومان: پرونده به دادگاه عمومی حقوقی ارجاع داده می شود.
5. گام پنجم: تعیین وقت رسیدگی و دعوت از طرفین

   پس از ارجاع پرونده، شعبه مربوطه وقت رسیدگی تعیین می کند و ابلاغیه ای حاوی زمان و مکان جلسه دادرسی برای خواهان و خوانده (صادرکننده چک) از طریق سامانه ثنا ارسال می شود. هر دو طرف باید در جلسه رسیدگی حاضر شوند یا وکیل خود را اعزام کنند.

6. گام ششم: جلسات رسیدگی و صدور رأی توسط قاضی

   در جلسات رسیدگی، قاضی به اظهارات طرفین گوش می دهد، مدارک و مستندات ارائه شده را بررسی می کند. در صورت لزوم، ممکن است قرار کارشناسی صادر شود. پس از تکمیل فرآیند دادرسی و احراز صحت ادعای خواهان، قاضی رأی به پرداخت وجه چک ثبت نشده صادر می کند.

7. گام هفتم: فرآیند اجرای حکم پس از قطعیت

   رأی صادره توسط دادگاه، پس از طی مراحل اعتراض و تجدیدنظر (در صورت وجود)، قطعی می شود. پس از قطعیت حکم، دارنده چک (خواهان) می تواند از طریق واحد اجرای احکام دادگاه، تقاضای اجرای حکم را داشته باشد. در این مرحله، اموال صادرکننده (محکوم علیه) شناسایی و برای وصول طلب توقیف و از طریق مزایده به فروش می رسد.

الزامات حقوقی: مدارک و هزینه های شکایت از چک ثبت نشده

برای پیگیری حقوقی چک ثبت نشده، علاوه بر آگاهی از مراحل، لازم است که مدارک و هزینه های مربوطه نیز مد نظر قرار گیرد. بدون آمادگی در این زمینه، ممکن است با تأخیرها و مشکلاتی مواجه شوید.

چک لیستی از مدارک لازم برای طرح دعوا

جمع آوری و آماده سازی دقیق مدارک، یکی از مراحل حیاتی در طرح دعوای مطالبه وجه سند عادی است. لیستی از مدارک مورد نیاز به شرح زیر است:

• اصل برگه چک صیادی ثبت نشده: این مهم ترین مدرک شما برای اثبات طلب است.
• مدارک هویتی خواهان: شامل کارت ملی و شناسنامه (برای اشخاص حقیقی) یا شناسه ملی و مدارک ثبتی (برای اشخاص حقوقی).
• رسید ثبت نام در سامانه ثنا: (اگرچه در بسیاری موارد با ارائه کد ملی، ثبت نام احراز می شود، اما داشتن رسید می تواند مفید باشد.)
• کپی برابر اصل شده دادخواست: پس از تنظیم دادخواست، باید یک نسخه از آن را کپی کرده و در دفتر خدمات قضایی برابر اصل نمایید.
• هرگونه دلیل و مدرک دیگر برای اثبات طلب: شامل قراردادها، فاکتورها، رسیدها، پیامک ها، یا هر سند دیگری که نشان دهنده معامله یا دلیل صدور چک باشد. این مدارک می توانند به تقویت ادعای شما کمک کنند.

جزئیات هزینه های قانونی پیش رو

هزینه های مربوط به شکایت از چک ثبت نشده، شامل چند بخش اصلی است که بسته به مبلغ چک و مراحل طی شده، متفاوت خواهد بود:

1. هزینه دفاتر خدمات الکترونیک قضایی:
   • شامل هزینه ثبت دادخواست (حدود ۴۰ هزار تومان).
   • هزینه های مربوط به تایپ دادخواست و اسکن مدارک.
   • هزینه احراز هویت ثنا (در صورت نیاز).
2. هزینه دادرسی: این هزینه بر اساس مبلغ چک محاسبه می شود و درصد مشخصی از آن را شامل می گردد:
   • اگر مبلغ مندرج در چک تا ۲۰ میلیون تومان باشد، ۲.۵ درصد مبلغ چک.
   • اگر مبلغ مندرج در چک بیش از ۲۰ میلیون تومان باشد، ۳.۵ درصد مبلغ چک.
3. هزینه های احتمالی دیگر:
   • حق الوکاله وکیل: در صورت استفاده از وکیل، هزینه ای بابت حق الوکاله اضافه خواهد شد که بسته به توافق با وکیل و پیچیدگی پرونده متغیر است.
   • هزینه کارشناسی: اگر قاضی برای بررسی صحت امضا، تاریخ، یا هر موضوع فنی دیگر نیاز به نظر کارشناس داشته باشد، این هزینه نیز به هزینه های پرونده اضافه می شود.

نکات کلیدی و توصیه های کاربردی: پیشگیری بهتر از درمان

در معاملات مالی، همیشه این ضرب المثل که «پیشگیری بهتر از درمان است» اهمیت ویژه ای پیدا می کند. این موضوع در مورد چک های صیادی نیز کاملاً صدق می کند. آگاهی و رعایت نکات پیشگیرانه می تواند از بروز مشکلات حقوقی و مالی جلوگیری کند.

راهکارهای پیشگیرانه برای دارنده چک

به عنوان گیرنده چک، همیشه مسئولیت بزرگی بر دوش شماست تا از اعتبار سند دریافتی اطمینان حاصل کنید. رعایت توصیه های زیر می تواند شما را در برابر پیامدهای نامطلوب محافظت کند:

• همیشه قبل از پذیرش چک صیادی، از ثبت و تأیید آن اطمینان حاصل کنید: هرگز چکی را بدون استعلام از سامانه صیاد قبول نکنید. راه های مختلفی برای استعلام وجود دارد؛ از جمله مراجعه به اپلیکیشن های بانکی یا سامانه بانک مرکزی. این استعلام به شما نشان می دهد که آیا چک در سامانه ثبت شده است و آیا صادرکننده دارای سابقه چک برگشتی است یا خیر.
• در صورت دریافت چک ثبت نشده، فوراً از صادرکننده درخواست ثبت آن را کنید: اگر به هر دلیلی چکی بدون ثبت در سامانه صیاد به دست شما رسید، بلافاصله با صادرکننده تماس بگیرید و از او بخواهید که اطلاعات چک را در سامانه ثبت و سپس شما نیز آن را تأیید کنید. در غیر این صورت، از پذیرش آن خودداری نمایید.
• از پشت نویسی و انتقال چک های صیادی بدون ثبت در سامانه جداً خودداری کنید: همانند صدور، هرگونه انتقال چک صیادی نیز باید در سامانه صیاد ثبت شود. پشت نویسی فیزیکی بدون ثبت سیستمی، اعتبار قانونی ندارد و دارنده جدید را با مشکلات جدی مواجه می کند.

مسئولیت ها برای صادرکننده چک

صادرکنندگان چک نیز مسئولیت های مهمی در قبال اعتبار و سرنوشت مالی طرف مقابل خود دارند. ثبت صحیح و به موقع چک در سامانه صیاد، نه تنها به اعتبار معاملات کمک می کند، بلکه از بروز مشکلات حقوقی برای خود صادرکننده نیز جلوگیری می نماید:

• لزوم ثبت چک برای اعتبار و جلوگیری از مشکلات حقوقی: صادرکننده باید به محض صدور چک، تمامی اطلاعات آن را در سامانه صیاد ثبت کند. این کار به چک اعتبار قانونی می بخشد و از آن در برابر بسیاری از ابهامات حقوقی محافظت می کند.
• آگاهی از عواقب عدم ثبت و مسئولیت مدنی: صادرکننده باید بداند که عدم ثبت چک، آن را از یک سند تجاری معتبر به یک سند عادی تبدیل می کند و ممکن است فرآیند مطالبه وجه برای دارنده را پیچیده و طولانی سازد. این عدم ثبت، مسئولیت مدنی صادرکننده را از بین نمی برد، اما به شکل متفاوتی قابل پیگیری خواهد بود.

نقش وکیل متخصص در پرونده های چک ثبت نشده

پیگیری دعاوی مربوط به چک، به ویژه چک های ثبت نشده که پیچیدگی های خاص خود را دارند، نیازمند دانش حقوقی و تجربه کافی است. در چنین شرایطی، بهره مندی از خدمات یک وکیل متخصص می تواند بسیار راهگشا باشد.

یک وکیل متخصص با اشراف کامل به قوانین و رویه های قضایی، می تواند در مراحل زیر به شما کمک کند:

• مشاوره حقوقی دقیق و ارزیابی پرونده.
• تنظیم صحیح و حرفه ای دادخواست مطالبه وجه سند عادی.
• نمایندگی در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و پیگیری مراحل اداری.
• حضور در جلسات دادرسی و ارائه دفاعیات حقوقی.
• پیگیری فرآیند اجرای حکم و توقیف اموال.

با کمک وکیل، می توان از خطاهای احتمالی جلوگیری کرد و شانس موفقیت در پرونده را به میزان قابل توجهی افزایش داد.

مقایسه جامع: مزایا و معایب چک ثبت شده در برابر چک ثبت نشده

برای درک عمیق تر تفاوت ها و اهمیت ثبت چک، در جدول زیر به مقایسه ای جامع بین مزایا و معایب هر دو نوع چک پرداخته شده است:

ویژگی	چک ثبت شده در سامانه صیاد	چک ثبت نشده در سامانه صیاد
اعتبار حقوقی	سند تجاری با مزایای قانونی کامل	سند عادی اثبات طلب
قابلیت وصول از بانک	بله، در صورت کافی بودن موجودی	خیر، بانک از پرداخت وجه خودداری می کند
صدور گواهی عدم پرداخت	بله، در صورت کسری موجودی یا عدم موجودی	خیر، بانک گواهی عدم پرداخت صادر نمی کند
شکایت کیفری	بله، با شرایط خاص (در مهلت مقرر)	خیر، عدم ثبت چک جرم نیست
اجراییه از اداره ثبت	بله، مسیر سریع تر وصول	خیر، این امکان وجود ندارد
طرح دعوا علیه ظهرنویسان	بله، با رعایت مهلت ها	خیر، فقط علیه صادرکننده
تأمین خواسته بدون تودیع خسارت	بله، یکی از مزایای اسناد تجاری	خیر، نیاز به تودیع خسارت احتمالی
مدت زمان پیگیری	معمولاً کوتاه تر و با مسیرهای اجرایی سریع تر	معمولاً طولانی تر و با طی مراحل عادی دادرسی
اطمینان و امنیت	بسیار بالا به دلیل نظارت سیستمی	پایین و همراه با ریسک های حقوقی

نمونه متن دادخواست مطالبه وجه چک ثبت نشده

برای آن دسته از افرادی که قصد دارند خودشان اقدام به تنظیم دادخواست کنند، ارائه یک نمونه متن می تواند بسیار کمک کننده باشد. این نمونه متن به عنوان یک الگو، مسیر نگارش صحیح را نشان می دهد:

ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان]

با سلام و احترام،

احتراماً به استحضار می رساند، اینجانب [نام و نام خانوادگی خواهان]، فرزند [نام پدر خواهان]، به کد ملی [کد ملی خواهان]، به نشانی [نشانی کامل خواهان]، در تاریخ [تاریخ دریافت چک] یک فقره چک صیادی به شماره سریال [شماره سریال چک] و شناسه یکتای [شناسه یکتای چک] به مبلغ [مبلغ چک] ریال از خوانده محترم، آقای/خانم [نام و نام خانوادگی خوانده]، فرزند [نام پدر خوانده]، به کد ملی [کد ملی خوانده]، به نشانی [نشانی کامل خوانده]، دریافت کرده ام.

متأسفانه، به دلیل عدم ثبت اطلاعات این چک در سامانه یکپارچه صیاد توسط صادرکننده، بانک محال علیه نیز از پرداخت وجه مندرج در چک و صدور گواهی عدم پرداخت (برگشتی) خودداری نمود.

نظر به اینکه مطابق با قوانین جاری و تبصره ۱ ماده ۲۱ قانون صدور چک، چکی که در سامانه صیاد ثبت نشده باشد از اعتبار سند تجاری برخوردار نبوده و صرفاً به عنوان یک سند عادی اثبات کننده طلب شناخته می شود و با عنایت به تعهد صادرکننده محترم در پرداخت وجه مندرج در این سند و همچنین امضای ایشان ذیل سند، و با توجه به اینکه اینجانب تاکنون موفق به وصول وجه مذکور نگردیده ام، لذا از محضر محترم دادگاه استدعای صدور حکم بر محکومیت خوانده محترم به پرداخت اصل مبلغ چک به میزان [مبلغ چک] ریال به انضمام کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل در صورت انتخاب، و سایر هزینه های قانونی) و نیز خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ سررسید چک تا زمان اجرای کامل حکم، مورد استدعاست.

مدارک و مستندات:
۱. اصل برگه چک صیادی به شماره [شماره سریال چک]
۲. کپی مصدق مدارک هویتی خواهان
۳. [در صورت وجود: سایر اسناد و مدارک اثبات کننده طلب مانند قرارداد، فاکتور و...]

با تشکر و احترام فراوان
[امضا]
[نام و نام خانوادگی خواهان]

نتیجه گیری: گام های آگاهانه در معاملات چک

چک، به عنوان ستون فقرات بسیاری از مبادلات مالی و تجاری، همواره نیازمند دقت و آگاهی از قوانین مربوطه بوده است. با ورود قانون جدید چک و سامانه صیاد، قواعد بازی تغییر یافته و دیگر نمی توان با نگاه سنتی به این سند تجاری نگریست. نکته اصلی این است که چک ثبت نشده در سامانه صیاد، اعتبار تجاری خود را از دست می دهد و صرفاً به عنوان یک سند عادی اثبات طلب قابل پیگیری است. این عمل جرم محسوب نمی شود، اما برای دارنده چک، از دست دادن مزایای مهمی چون شکایت کیفری، صدور اجراییه ثبتی، یا طرح دعوا علیه ظهرنویسان را به دنبال دارد.

برای مطالبه وجه چنین سندی، تنها راهکار موجود، طرح دعوای حقوقی مطالبه وجه سند عادی در محاکم قضایی است که فرآیندی شامل ثبت نام در سامانه ثنا، تنظیم دادخواست، و پیگیری مراحل دادرسی است. شناخت دقیق مدارک لازم و هزینه های قانونی نیز در این مسیر اهمیت حیاتی دارد. آگاهی از این نکات کلیدی و اتخاذ گام های پیشگیرانه، چه برای صادرکنندگان و چه برای گیرندگان چک، امری ضروری است تا بتوانند با اطمینان خاطر بیشتری در دنیای مبادلات مالی قدم بردارند و از بروز مشکلات حقوقی پیچیده جلوگیری کنند. در صورت بروز هرگونه ابهام یا مواجهه با پیچیدگی، توصیه می شود که حتماً با وکلای متخصص در حوزه اسناد تجاری مشورت نماید.