تعلق جهیزیه به زن در طلاق | شرایط قانونی و نکات کلیدی
آیا در طلاق جهیزیه به زن تعلق میگیرد
بله، اصولاً جهیزیه متعلق به زن است و او حق استرداد آن را دارد. جهیزیه از اموالی محسوب می شود که زن با خود به منزل مشترک می آورد و حتی در طول زندگی مشترک، مالکیت آن به طور کامل با اوست.
در پیچ وخم های زندگی مشترک و به ویژه در زمان جدایی و طلاق، موضوع جهیزیه اغلب به یکی از چالش برانگیزترین مباحث تبدیل می شود. هر زنی که به قصد تشکیل خانواده، وسایل و لوازم زندگی را به خانه همسر خود می آورد، این پرسش را در ذهن دارد که آیا در صورت بروز اختلافات و رسیدن کار به طلاق، می تواند جهیزیه خود را پس بگیرد؟ قوانین ایران در این زمینه صراحت دارند و حق مالکیت زن بر جهیزیه اش را به رسمیت می شناسند. اما مسیر استرداد جهیزیه همواره ساده نیست و نیاز به آگاهی از جنبه های حقوقی و مستندسازی دقیق دارد. این مقاله تلاش می کند تا با ارائه راهنمایی جامع و کاربردی، به زنان و خانواده ها کمک کند تا حقوق خود را در این زمینه بهتر بشناسند و با اطمینان خاطر بیشتری در مسیر استرداد جهیزیه گام بردارند.
مفهوم حقوقی جهیزیه و اصل مالکیت آن در قانون ایران
جهیزیه، در عرف و فرهنگ ایران، به معنای وسایل و لوازم منزلی است که معمولاً زن یا خانواده اش برای آغاز زندگی مشترک تهیه کرده و به خانه همسر می آورد. این اقلام می توانند شامل مبلمان، لوازم خانگی، ظروف، فرش و سایر وسایل ضروری برای یک خانه باشند. از منظر حقوقی، جهیزیه تحت عنوان اموال منقول زن شناخته می شود و مالکیت آن به طور کامل و بدون قید و شرط با زن است. این مالکیت از لحظه تهیه جهیزیه شکل می گیرد و حتی پس از ورود این اقلام به منزل مشترک و در طول دوران زندگی زناشویی نیز، مرد هیچ گونه حق مالکیت بر آن ندارد.
توضیح اصل مالکیت زن بر جهیزیه اهمیت فراوانی دارد. این اصل به این معناست که مرد تنها اجازه استفاده از این وسایل را در طول زندگی مشترک دارد و نمی تواند بدون اجازه زن، آن ها را بفروشد، ببخشد یا به هر نحو دیگری تصرف کند. قانون مدنی ایران، حق مالکیت را محترم می شمارد و جهیزیه را نیز از این قاعده مستثنی نمی داند. در نتیجه، مبنای قانونی برای حق استرداد جهیزیه توسط زن، همین اصل مالکیت است. این موضوع جهیزیه را از سایر حقوق مالی زن مانند مهریه، نفقه و اجرت المثل متمایز می کند. مهریه دینی است بر عهده مرد، نفقه وظیفه مالی او برای تامین مایحتاج زندگی زن است و اجرت المثل پاداشی است برای کارهای زن در خانه. اما جهیزیه، تماماً مال خود زن است و او در هر زمان، چه در طول زندگی مشترک و چه پس از جدایی، حق بازپس گیری آن را دارد.
ستون های اثبات مالکیت: مدارک لازم برای استرداد جهیزیه
استرداد جهیزیه، به ویژه در شرایطی که توافق بین زوجین حاصل نمی شود، نیازمند ارائه مدارک و مستندات قوی به مراجع قضایی است. این مدارک، ستون های اصلی اثبات مالکیت زن بر جهیزیه محسوب می شوند و هرچه کامل تر و معتبرتر باشند، روند استرداد آسان تر و سریع تر خواهد بود. در ادامه به مهم ترین این مدارک اشاره می شود:
سیاهه جهیزیه: سند حیاتی مالکیت
«سیاهه جهیزیه» یا فهرست جهیزیه، مهم ترین و معتبرترین مدرک برای اثبات مالکیت زن بر اقلام جهیزیه است. این سند، لیستی دقیق از تمامی وسایلی است که زن به منزل مشترک آورده است. برای تنظیم یک سیاهه معتبر، باید نکات زیر رعایت شود:
- ذکر جزئیات کامل: هر قلم از جهیزیه باید با جزئیات دقیق (نوع کالا، مدل، برند، تعداد و حتی قیمت تقریبی) در سیاهه قید شود. برای مثال، به جای «تلویزیون»، باید نوشته شود «یک دستگاه تلویزیون ال ای دی سامسونگ مدل X۵۵۰ به ابعاد ۵۵ اینچ و به رنگ مشکی».
- امضای زوج و شهود: سیاهه باید توسط مرد و حداقل دو شاهد (ترجیحاً از نزدیکان مرد و زن) امضا شود. امضای مرد به منزله تأیید تحویل جهیزیه و پذیرش مالکیت زن بر آن است و امضای شهود، صحت لیست و تحویل اقلام را گواهی می کند.
- اعتبار سیاهه رسمی: در صورتی که سیاهه در دفتر اسناد رسمی تنظیم و ثبت شود، از اعتبار یک سند رسمی برخوردار خواهد بود که اثبات آن در دادگاه بسیار قوی تر از سیاهه عادی است. با این حال، سیاهه عادی با امضای زوج و شهود نیز کاملاً معتبر است.
فاکتورهای خرید و اسناد مالی: پشتیبان قوی برای اثبات
در کنار سیاهه، فاکتورهای خرید جهیزیه نیز از اهمیت بالایی برخوردارند. اگر فاکتورها به نام زن صادر شده باشند یا اثبات شود که پرداخت ها از حساب بانکی زن انجام شده است، این مدارک می توانند به خوبی مالکیت او را نشان دهند:
- فاکتورهای به نام زن: نگهداری فاکتورهای اصلی خرید که به نام زن یا والدین او صادر شده اند، دلیل محکمی برای اثبات مالکیت است.
- رسیدهای بانکی و تراکنش ها: رسید دستگاه پوز یا تراکنش های بانکی که نشان دهنده پرداخت وجه از حساب زن یا خانواده او باشد، می تواند به عنوان مدرک اثبات مالکیت ارائه شود.
شهادت شهود: روایتی از واقعیت
در برخی موارد، ممکن است سیاهه یا فاکتورهای کاملی در دسترس نباشد. در این شرایط، شهادت شهود می تواند نقش مهمی ایفا کند. افرادی که در زمان خرید، انتقال یا چیدمان جهیزیه حضور داشته اند و از مالکیت زن بر اقلام آگاهی دارند (مانند اعضای خانواده، دوستان یا همسایگان)، می توانند در دادگاه شهادت دهند. اعتبار شهود بستگی به شرایط و ویژگی هایی دارد که قانون برای شهادت معتبر در نظر گرفته است.
اقرار زوج: دلیلی قطعی
اقرار زوج (چه به صورت صریح و کتبی، چه شفاهی و ضمنی) مبنی بر مالکیت زن بر جهیزیه، دلیلی بسیار قوی و در بسیاری از موارد، قاطع است. اقرار می تواند در دادگاه، در حضور شهود، یا حتی در مکاتبات و پیام های کتبی صورت گیرد.
موانع استرداد جهیزیه: در چه شرایطی ممکن است زن جهیزیه را از دست بدهد؟
با وجود اصل مالکیت زن بر جهیزیه، گاهی اوقات شرایطی پیش می آید که استرداد جهیزیه با چالش های جدی مواجه می شود یا حتی ممکن است زن نتواند تمامی اقلام را پس بگیرد. آشنایی با این موارد، به زن کمک می کند تا در زمان مناسب اقدامات پیشگیرانه را انجام دهد:
عدم وجود مدارک مستدل
یکی از اصلی ترین موانع، فقدان مدارک اثبات مالکیت است. اگر زن هیچ سیاهه معتبر، فاکتور خرید به نام خود، یا شاهد قابل اعتمادی برای اثبات مالکیت جهیزیه نداشته باشد، دادگاه ممکن است نتواند حکم به نفع او صادر کند. در چنین مواردی، اثبات شفاهی یا ادعای صرف، دشوار خواهد بود.
اثبات مالکیت زوج بر اقلام جهیزیه
اگر مرد بتواند با ارائه فاکتورهای خرید به نام خود یا سایر مستندات محکم، ثابت کند که برخی از اقلام جهیزیه توسط او تهیه شده و در سیاهه زن به اشتباه یا بدون اطلاع او درج شده اند، در این صورت آن اقلام به زن تعلق نخواهد گرفت و مرد حق بازپس گیری آن ها را دارد. این وضعیت به ویژه زمانی رخ می دهد که مرد در عرف منطقه، مسئول تهیه برخی اقلام جهیزیه باشد و مدارک آن را نیز در اختیار داشته باشد.
فرسودگی و از بین رفتن اقلام
وسایل منزل به طور طبیعی در طول زمان و در اثر استفاده عادی، فرسوده و مستهلک می شوند. اگر اقلام جهیزیه در اثر استفاده معمول و در طول زندگی مشترک دچار فرسودگی طبیعی شده باشند یا غیرقابل استفاده شده باشند، مرد مسئولیتی در قبال جایگزینی آن ها ندارد. اما تفاوت اساسی اینجاست که اگر مرد عمداً به وسایل آسیب رسانده باشد یا آن ها را بدون اجازه زن از بین برده باشد، در این صورت مسئول جبران خسارت یا جایگزینی آن خواهد بود. این تفکیک بین فرسودگی طبیعی و از بین بردن عمدی، در دادگاه مورد بررسی قرار می گیرد.
توافق بر عدم استرداد یا بخشش جهیزیه
در برخی موارد، زن ممکن است در سند ازدواج، طلاق نامه یا یک توافق نامه جداگانه، صریحاً از حق استرداد جهیزیه خود صرف نظر کرده یا آن را به مرد بخشیده باشد. اثبات چنین توافقاتی دشوار است، چرا که اصل بر مالکیت زن است. اما اگر چنین توافقی به طور معتبر و قانونی (مثلاً با امضای زن در محضر و با آگاهی کامل از مفاد آن) صورت گرفته باشد، زن دیگر حق استرداد جهیزیه را نخواهد داشت. البته، اثبات اینکه زن واقعاً جهیزیه را بخشیده و نه فقط در ظاهر، کار آسانی نیست و باید قرائن و شواهد کافی وجود داشته باشد تا دادگاه به این نتیجه برسد.
قانون مدنی ایران صراحتاً بیان می دارد که «مالکیت عین و منفعت، از حقوق اساسی هر فرد است.» بر این اساس، جهیزیه به عنوان اموال متعلق به زن، همواره تحت مالکیت او باقی می ماند و حق استرداد آن از حقوق مسلم زوجه است، مگر آنکه با دلایل و مدارک مستدل خلاف آن اثبات شود.
فرآیند گام به گام استرداد جهیزیه پس از طلاق
زمانی که زندگی مشترک به پایان می رسد و زوجین تصمیم به جدایی می گیرند، یکی از مراحل مهمی که زن باید طی کند، استرداد جهیزیه اش است. این فرآیند می تواند به دو شیوه اصلی، یعنی مذاکره خارج از دادگاه یا از طریق مراجع قضایی، دنبال شود:
راهکار مسالمت آمیز: مذاکره و توافق خارج از دادگاه
بهترین و سریع ترین راه حل برای استرداد جهیزیه، مذاکره و توافق مسالمت آمیز بین زن و مرد است. در این حالت، زوجین می توانند با حضور بزرگترهای خانواده یا حتی وکیل، بر سر نحوه و زمان بازپس گیری جهیزیه به توافق برسند. مزیت اصلی این روش، سرعت، کاهش هزینه ها و جلوگیری از فرسایش روحی ناشی از درگیری های قضایی است. توصیه می شود که هرگونه توافق حاصله، به صورت کتبی و با امضای طرفین و شهود تنظیم شود تا در آینده مشکلی پیش نیاید.
مسیر قضایی: طرح دعوی در دادگاه خانواده
اگر مذاکرات خارج از دادگاه به نتیجه نرسید یا مرد از استرداد جهیزیه ممانعت کرد، زن ناگزیر است از طریق مراجع قضایی اقدام کند. این فرآیند شامل مراحل زیر است:
- کدام مرجع؟
- برای دعاوی با ارزش کمتر (معمولاً تا سقف مشخصی که هر سال توسط قوه قضائیه اعلام می شود)، شورای حل اختلاف صلاحیت رسیدگی دارد.
- برای مبالغ بیشتر و پیچیده تر، دادگاه خانواده مرجع صالح برای رسیدگی است.
- تنظیم دادخواست:
- زن باید یک دادخواست استرداد جهیزیه تنظیم کند. در این دادخواست، باید مشخصات کامل طرفین، شرح خواسته (استرداد جهیزیه) و دلایل اثبات مالکیت (سیاهه، فاکتورها، شهادت شهود) ذکر شود.
- دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت و به مرجع مربوطه (دادگاه یا شورای حل اختلاف) ارسال می گردد.
- رسیدگی قضایی:
- پس از ثبت دادخواست، جلسات رسیدگی در دادگاه برگزار می شود. در این جلسات، زن باید مدارک و مستندات خود را ارائه دهد، شهود را معرفی کند و از ادعای خود دفاع کند. مرد نیز فرصت دفاع از خود و ارائه دلایلش را خواهد داشت.
- پس از بررسی مدارک و شنیدن اظهارات طرفین و شهود، دادگاه حکم مقتضی را صادر می کند.
- مرحله اجرا:
- اگر حکم به نفع زن صادر شود و مرد از اجرای آن امتناع ورزد، زن می تواند با مراجعه به واحد اجرای احکام دادگستری، تقاضای اجراییه کند.
- در این مرحله، با حضور مأمور نیروی انتظامی یا مأمور اجرای احکام، جهیزیه از منزل مشترک خارج و به زن تحویل داده می شود. بسیار مهم است که در زمان خروج جهیزیه، تمامی اقلام مجدداً صورت برداری و صورتجلسه شود تا از بروز هرگونه اختلاف احتمالی در آینده جلوگیری به عمل آید. حضور شاهد یا نماینده قانونی زن در این مرحله نیز توصیه می شود.
جهیزیه در طلاق توافقی: اهمیت توافقات کتبی
طلاق توافقی، همانطور که از نامش پیداست، بر پایه توافق کامل زوجین در تمامی جنبه های جدایی استوار است. در این نوع طلاق، تعیین تکلیف جهیزیه نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است و می تواند فرآیند را تسهیل یا پیچیده تر کند. اهمیت درج دقیق مفاد مربوط به جهیزیه در توافق نامه طلاق توافقی، در این است که از بروز اختلافات بعدی جلوگیری می کند.
در طلاق توافقی، سه حالت کلی برای تعیین تکلیف جهیزیه متصور است:
- استرداد کامل جهیزیه: زوجین توافق می کنند که زن تمامی اقلام جهیزیه خود را، مطابق با سیاهه یا لیست توافقی، از منزل مشترک خارج کند. این توافق باید صراحتاً در توافق نامه طلاق درج شود.
- بخشش یا عدم ادعا: زن می تواند از حق خود برای استرداد تمام یا بخشی از جهیزیه صرف نظر کرده و آن را به مرد ببخشد. این بخشش باید صریح و روشن در توافق نامه ذکر شود.
- تعیین تکلیف اقلام خاص: ممکن است زوجین بر سر برخی اقلام خاص، توافقات ویژه ای داشته باشند؛ مثلاً برخی وسایل به مرد واگذار شود و برخی دیگر به زن. در این صورت، لیست دقیق این اقلام و مالکیت آن ها باید در توافق نامه مشخص شود.
نکات حقوقی برای درج دقیق مفاد مربوط به جهیزیه در توافق نامه بسیار مهم است. این توافق نامه باید جزئیات کامل اقلام، زمان و نحوه تحویل، و هرگونه بخشش یا واگذاری را شامل شود. هرگونه ابهام در متن توافق نامه می تواند منجر به تفسیرهای متفاوت و بروز دعاوی جدید شود.
نکات حقوقی کلیدی و پاسخ به ابهامات رایج
در مسیر استرداد جهیزیه، پرسش ها و ابهامات متعددی برای افراد مطرح می شود که پاسخ به آن ها می تواند درک بهتری از حقوق و تکالیف ایجاد کند:
آیا زن می تواند پیش از طلاق، جهیزیه خود را از منزل مشترک ببرد؟
بله، زن مالک جهیزیه خود است و می تواند حتی پیش از نهایی شدن طلاق، اقلام جهیزیه را از منزل مشترک خارج کند. توصیه می شود این کار با مستندات کافی (سیاهه، فاکتور) و ترجیحاً با حضور شهود و یا در صورت عدم توافق مرد، با دستور قضایی و حضور مأمور نیروی انتظامی انجام شود تا از هرگونه اتهام تصرف غیرقانونی یا بروز درگیری جلوگیری شود. تنظیم صورتجلسه خروج جهیزیه در این مرحله بسیار ضروری است.
تکلیف وسایلی که مرد برای جهیزیه خریداری کرده چیست؟
اگر مرد برخی از اقلام جهیزیه را خریداری کرده باشد و فاکتورها به نام او باشد، آن اقلام متعلق به مرد است و زن نمی تواند ادعایی نسبت به آن ها داشته باشد. در صورت وجود سیاهه جهیزیه، بهتر است اقلام خریداری شده توسط مرد در سیاهه زن درج نشود یا اگر درج شده، مرد بتواند با فاکتورهای خود، مالکیتش را اثبات کند.
تکلیف اقلام خریداری شده بعد از ازدواج
وسایلی که پس از ازدواج و در طول زندگی مشترک خریداری می شوند، معمولاً متعلق به کسی است که هزینه آن را پرداخت کرده و فاکتور خرید به نام او صادر شده باشد. اگر فاکتور به نام زن باشد، متعلق به اوست و اگر به نام مرد باشد، متعلق به مرد است. در صورتی که خرید از طریق حساب مشترک یا با توافق هر دو طرف انجام شده باشد و فاکتور مشخصی نباشد، مالکیت ممکن است بر اساس عرف یا توافقات ضمنی تعیین شود که اثبات آن دشوارتر است.
فروش یا آسیب رساندن به جهیزیه توسط مرد: پیامدهای قانونی
از آنجایی که زن مالک جهیزیه است، اگر مرد بدون اجازه او اقدام به فروش، تخریب یا آسیب رساندن به جهیزیه کند، این عمل می تواند تحت عنوان خیانت در امانت یا اتلاف مال غیر مورد پیگرد قانونی قرار گیرد. زن در این صورت حق شکایت کیفری و مطالبه جبران خسارت را خواهد داشت. این جرم می تواند مجازات هایی نظیر پرداخت بهای نقدی یا حتی حبس در پی داشته باشد. البته اثبات این ادعا نیازمند ارائه اسناد و مدارک محکمه پسند است.
مدت زمان تقریبی برای استرداد جهیزیه
مدت زمان استرداد جهیزیه به عوامل مختلفی بستگی دارد. اگر زن دارای سیاهه رسمی و فاکتورهای معتبر باشد و مرد نیز همکاری کند، این فرآیند می تواند بسیار سریع (در حد چند روز یا هفته) انجام شود. اما در صورت فقدان مدارک کافی، عدم همکاری مرد و نیاز به طرح دعوی در دادگاه، ممکن است این فرآیند چند ماه تا حتی بیشتر به طول بینجامد. کمک گرفتن از وکیل متخصص می تواند به تسریع روند کمک کند.
هزینه های مرتبط با دعوای استرداد جهیزیه
هزینه های استرداد جهیزیه شامل موارد مختلفی است که عموماً توسط زن پرداخت می شود. این هزینه ها عبارتند از: هزینه دادرسی (که بر اساس ارزش مالی جهیزیه محاسبه می شود)، هزینه ثبت دادخواست در دفاتر خدمات قضایی، و در صورت لزوم، حق الوکاله وکیل. در نهایت، دادگاه ممکن است در صورت اثبات حقانیت زن، مرد را به پرداخت بخشی از این هزینه ها محکوم کند، اما شروع فرآیند مستلزم پرداخت این هزینه ها توسط زن است.
جایگاه طلا و هدایای عروسی در دعوای جهیزیه
طلا و هدایایی که در مراسم عقد یا عروسی به زن داده می شود، جزو جهیزیه محسوب نمی شوند. این اقلام معمولاً به عنوان هبه یا هدیه تلقی می شوند و مالکیت آن ها مستقلاً به زن تعلق دارد، مگر آنکه خلافش ثابت شود (مثلاً مرد بتواند با فاکتور ثابت کند که طلای خریداری شده برای همسرش صرفاً برای استفاده در دوران مشترک بوده و نه به عنوان هدیه). بنابراین، زن می تواند این اقلام را نیز پس بگیرد و دعاوی مربوط به آن ها جداگانه از دعوای جهیزیه رسیدگی می شود.
استرداد جهیزیه بدون سیاهه: آیا ممکن است؟
بله، استرداد جهیزیه بدون سیاهه نیز ممکن است، اما با دشواری های بیشتری همراه خواهد بود. در این حالت، زن می تواند با تکیه بر فاکتورهای خرید به نام خود، شهادت شهود، یا اقرار ضمنی یا صریح مرد، مالکیت خود را ثابت کند. شهادت شهود در این شرایط از اهمیت بالایی برخوردار است، به شرطی که شهود معتبر و واجد شرایط قانونی باشند و اطلاعات دقیقی ارائه دهند.
لزوم حکم دادگاه برای استرداد جهیزیه
همانطور که قبلاً ذکر شد، اگر زن دارای مدارک معتبر (سیاهه امضا شده توسط مرد و شهود یا سیاهه رسمی) باشد و مرد نیز همکاری کند، نیازی به حکم دادگاه نیست و می توان با توافق و حضور شاهد یا مأمور قانونی اقدام به خارج کردن جهیزیه کرد. اما در صورت عدم همکاری مرد یا بروز اختلاف، تنها راهکار قانونی، طرح دعوی در دادگاه و دریافت حکم قضایی است.
توصیه های عملی برای حفظ حقوق جهیزیه
برای جلوگیری از مشکلات و چالش های حقوقی در آینده، به ویژه در زمینه جهیزیه، رعایت برخی نکات و توصیه های عملی می تواند بسیار مؤثر باشد:
- اهمیت مشاوره زودهنگام با وکیل متخصص خانواده: پیش از هر اقدامی، به خصوص در صورت بروز اختلافات جدی یا تصمیم به طلاق، مشورت با یک وکیل متخصص خانواده ضروری است. وکیل می تواند بهترین راهکار قانونی را با توجه به شرایط خاص پرونده ارائه دهد و از اشتباهات احتمالی جلوگیری کند.
- ضرورت مستندسازی دقیق از همان ابتدای زندگی مشترک: از همان ابتدای تهیه جهیزیه، تنظیم سیاهه دقیق با جزئیات کامل و امضای زوج و شهود، و همچنین نگهداری فاکتورهای خرید به نام زن، می تواند پشتوانه محکمی برای اثبات مالکیت در آینده باشد.
- احتیاط در واگذاری یا بخشش جهیزیه: زن باید در بخشیدن یا واگذاری حق استرداد جهیزیه اش بسیار محتاط باشد. هرگونه توافق در این زمینه باید کاملاً آگاهانه، با رضایت کامل و به صورت کتبی و رسمی صورت پذیرد تا در آینده قابل استناد باشد.
- اهمیت حضور شاهد یا مأمور در زمان خروج جهیزیه: چه در زمان توافق مسالمت آمیز و چه در زمان اجرای حکم دادگاه، حضور حداقل دو شاهد مرد معتبر و یا مأمور نیروی انتظامی در هنگام خروج جهیزیه و صورت برداری مجدد از اقلام، برای جلوگیری از هرگونه ادعای بعدی مبنی بر کمبود یا آسیب دیدگی وسایل، حیاتی است.
نتیجه گیری
در نظام حقوقی ایران، جهیزیه به عنوان اموال اختصاصی زن شناخته می شود و او در هر زمان، چه در طول زندگی مشترک و چه پس از طلاق، حق استرداد و بازپس گیری آن را دارد. پاسخ به این سوال کلیدی که «آیا در طلاق جهیزیه به زن تعلق میگیرد»، همواره مثبت است؛ با این حال، مسیر عملی بازپس گیری جهیزیه ممکن است با چالش هایی همراه باشد که نیاز به آگاهی، برنامه ریزی و اقدام حقوقی صحیح دارد.
همانطور که بررسی شد، مستندسازی دقیق از همان ابتدای تهیه جهیزیه از طریق تنظیم سیاهه معتبر و نگهداری فاکتورهای خرید، نقش حیاتی در اثبات مالکیت زن ایفا می کند. در صورت عدم وجود این مدارک، شهادت شهود و اقرار مرد می تواند به عنوان دلایل اثبات مورد استفاده قرار گیرد. آشنایی با شرایطی که ممکن است استرداد جهیزیه با موانعی روبرو شود (مانند فقدان مدارک، اثبات مالکیت مرد بر برخی اقلام یا فرسودگی طبیعی وسایل) به زن کمک می کند تا با دیدی واقع بینانه اقدام کند.
در نهایت، چه از طریق توافق مسالمت آمیز و چه از طریق مراجع قضایی، آگاهی از حقوق و اقدام به موقع و صحیح، کلید حفظ جهیزیه است. توصیه اکید می شود که در تمامی مراحل، از مشاوره و راهنمایی وکلای متخصص خانواده بهره مند شوید تا با اطمینان خاطر بیشتری حقوق قانونی خود را پیگیری کنید و از بروز مشکلات حقوقی بیشتر جلوگیری شود.