افزایش مهریه بعد از عقد نکاح

کاهش یا افزایش مهریه در نظام حقوقی ایران

زیرا ماهیت عقد نکاح دائم بوجود آمدن رابطه زوجیت به صورت یک عقد تشریفاتی و پذیرفتن این امر از جانب زن و مرد، همچنین برای دختر باکره رضایت پدر نسبت به نکاح و در آخر ثبت نمودن ازدواج در دفاتر ازدواج و طلاق می باشد. یک مشاوره حقوقی خانواده میتواند بطور کامل راهنمای شما باشد.

امکان دارد زن و مرد به‌دلیل علاقه و هیجان شدید در ابتدای زندگی برروی مسائل مالی چشم پوشی کنند مثلاً زوجه از زوج خود مهریه طلب نکند و به آینه و شمعدان و یک جلد کلام الله و چند شاخه گل رز بسنده نماید همچنین زوج از روی همان شور و علاقه زیاد به اندازه سن زوجه به سال میلادی یا سال خورشیدی مهریه قبول کند و واقف به این امر نباشد که این دینی بر عهده او می‌باشد و خود را به این مثل که مهریه را کی داده و کی گرفته تا هنگامی که به‌طور جد مسیرش به دادگاه نیافتاده است خوش باشد.

ولی حقیقت امر این است؛ اینگونه می‌شود که بعد از گذر زمان، رابطه پر شور و علاقه کمرنگ‌تر می‌شود و زن و مرد به‌منظور افزودن یا کاستن مهریه تلاش می‌کنند که طرف مقابل خود را متقاعد نمایند.

اما غافل از این‌که ممکن است این امر با منع قانونی همراه باشد همچنین در مسیر اجرای این خواسته با مشکلات دیگری روبرو گردند. به راستی افزایش و کاهش مهریه بعد از عقد ازدواج شدنی است؟

حامد امیری تصمیم دارد در این مقاله شما را با سوال افزایش و کاهش مهریه بعد از عقد امکان‌پذیر است آشنا کرده و همچنین درباره راهکار افزایش و کاهش مهریه پس از عقد صحبت کند. پس مطالعه این مقاله را از دست ندهید و درج نظرات خود ما را خوشحال نمایید.

افزایش مهریه پس از عقد ازدواج

بنابر گفته حامد امیری : یقیناً در ذهنیت همه این‌گونه شکل گرفته است که مهریه چون یک تعهد مالی است و به تبع ازدواج صورت می‌گیرد، همچنین از تبعات ازدواج می باشد، جهت افزایش آن زن و مرد می توانند توافق نمایند و در دفترخانه‌ ازدواج و طلاق که ازدواجشان به ثبت رسیده است با رضایت زوج جهت افزایش مهریه اقدام نمایند. ولی قوانین رایج در کشور با باورهای عموم مردم کمی متفاوت است.
در این‌ خصوص بند “ب” ماده ۱۵۱ مجموعه بخشنامه‌های ثبتی قبل از سال ۱۳۸۸ بیان می‌کرد :

« چنانچه به علل مختلف مرد در مقام افزایش مهریه زن برآید این عمل باید به موجب اقرارنامه رسمی صورت گیرد که در دفاتر اسناد رسمی به ثبت برسد، پس در همین جای کار متوجه شدیم که اگر افزایش مهریه بعد از ازدواج را بپذیریم، بایست از طریق دفاتر اسناد رسمی نه دفاتر ازدواج و طلاق، اقدام شود و آن هم به موجب اقرارنامه رسمی نه اینکه سند ازدواج اصلاح شود و مجدد سندی جدید صادر شود که این امر تماماً بر مبنای اصل آزادی اراده و قاعده فقهی تسلط مسلمین بر اموالشان می باشد.»

بند “ب” ماده ۱۵۱ مجموعه بخشنامه‌های ثبتی قبل از سال ۱۳۸۸

همچنین در ماده ۱۹۰ قانون مدنی برای صحت معاملات وجود چهار شرط را ضروری می داند که شامل قصد و رضای طرفین و داشتن اهلیت قانونی طرفین است.
در نتیجه باید مبلغ افزایش یافته مهریه معین باشد، یعنی مبلغ یا مالی مجهول نباشد که جهل به آن کلاً از اساس تعهد را باطل کند.
همچنین مهریه تعیین شده بر مبنای قوانین و مقررات کشور، مشروع باشد به عنوان مثال زن برای افزایش مهریه خود، قید نکند، شوهرش بایست ۱۰۰ کیلو گرم مواد مخدر از نوع هروئین برایش تهیه کند، زیرا درج چنین شرطی از اساس باطل است.

بنابراین تا پیش از سال ۱۳۸۸ افزایش مهریه منع قانونی نداشته است تا زمانی‌که به دلیل شکایتی که در این‌باره ازطرف فردی به دیوان عدالت اداری وارد می‌گردد و درخواست ابطال قسمت “ب” بند ۱۵۱ مجموعه بخشنامه های ثبتی را می‌نماید و مدعی آن می‌شود که این مقرره قانونی با شریعت و بنیان و نظام خانواده در تضاد می‌باشد.

شعبه رسیدگی به شکایات در این‌باره، به این علت که فرد شاکی این امر را با شرع متضاد تلقی کرده است، شعبه ذی‌ربط از شورای نگهبان به عنوان مرجع تفسیر شرع و قانون، خواهان تفسیر آن مقرره قانون را می‌شود تا معلوم گردد که این امربا شرع متضاد می‌باشد یا خیر؟
شورای نگهبان در خصوص این امر چنین نظر می دهد:« مهریه شرعی همان است که در ضمن عقد نکاح واقع شده است و افزایش آن بعد از عقد شرعاً صحیح نیست و ترتیب آثار مهریه بر آن خلاف موازین شرع شناخته شد.»

برطبق نظریه شورای نگهبان، هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ملزم به پذیرفتن این نظریه می‌گردد و بر همین اساس مطابق با دادنامه شماره ۴۸۸، قسمت “ب” بند ۱۵۱ مجموعه بخشنامه های ثبتی را با توجه به نظریه شورای نگهبان باطل اعلام می کند.
به موجب قسمت “ب” بند ۱۵۱ مجموعه بخشنامه های ثبتی اداره ثبت اسناد و املاک کشور، زوجین دیگر نمی‌توانند به‌واسطه دفاتر اسناد رسمی برای افزایش مهریه اقدام نمایند.

برای افزایش مهریه چه باید کرد؟

حال پس از صدور رأی قاطع هیئت عمومی دیوان عدالت اداری جهت ابطال مقرره مربوط با افزایش مهریه، این سوال مطرح می‌گردد که برای افزایش مهریه چه باید کنیم؟

پاسخ می دهد: افزایش یافتن مهریه در سند ازدواج همچنین به موجب اقرارنامه رسمی، قابل قبول نمی باشد بنابراین در صورتی‌که زن و مرد خواهان افزایش مهریه باشند، به‌واسطه تعهدات مالی دیگر مانند صدور چک یا سفته، صلح اموال، و سایر تعهدات ملزم دیگر که در قوانین ذکر گردیده، می‌توانند به افزایش مهریه اقدام نمایند.

هیچ منعی در این‌باره در رویه کنونی نیامده است. پس ممانعتی برای افزایش مهریه نیست اما این دارایی جدید فزونی یافته جزء مهریه محسوب نمی‌شود چراکه مهریه همان چیزی ‌است که حین ازدواج تعیین گردیده است.

آیا بعد از عقد میتوان مهریه را کاهش داد؟

بنابر گفته حامد امیری وکیل پایه یک دادگستری: افزایش مهریه بنابر رأی دیوان عدالت اداری به‌واسطه دفاتر اسناد رسمی ممنوع اعلام گردید. بااین حال زن و مرد به‌واسطه اسناد الزام‌آور دیگر این امکان را دارند که با توافق همدیگر مالی بر مهریه و خارج از سند ازدواج افزایش دهند. لیکن کاهش دادن مهریه هم دارای منع قانونی می‌باشد؟

بر اساس رأی هیئت عمومی دیوان عدالت اداری که مبنی بر نظریه شورای نگهبان صادر گردیده است، مهریه شرعی همان چیزی است که در سند نکاح تعیین گردیده است.
بنابراین، کاهش مهریه نیز دارای منع قانونی می‌باشد. مسلماً به گونه‌ای که زوجین تقاضای کاهش آن در سند نکاح را دارند. چراکه در سند نکاح، مهر مشخص شده قابل تغییر نمی‌باشد. بدین معنا که خواه افزایش و خواه کاهش مهریه در سند ازدواج امکان پذیر نیست.

با این حال زن برای کاهش مهریه مشخص شده در سند ازدواج، می‌تواند با مراجعه نمودن به دفاتر اسناد رسمی و تحت عنوان ابراءنامه و به‌صورت سندی مجزا، قسمتی از مهریه خود و حتی تمام آن را از مرد بری کند.

به تعبیری دیگر، زن از دریافت مهریه‌اش منصرف می شود و این موضوع را تحت عنوان سند رسمی بیان می‌دارد و از حق خود به‌منظور مطالبه مهریه در آینده، صرف نظر می‌نماید و دیگر مدعی مهریه نمی‌تواند شود.

در حقیقت موارد زیادی پیش آمده که زن مهریه خود را تحت عنوان ابراء نامه بخشیده است ولی بعد از مدتی پشیمان شده است و مجدداً خواهان مهریه می باشد. در کاستن همچنین بخشش تمام مهریه، چنانچه زن از طریق ابراءنامه کلیه مهریه یا بخشی از آن را بری کند، دیگر امکان مطالبه مهریه برای آن قسمت بخشیده شده را از طریق مراجع قضایی یا اجرای ثبت ندارد و در عمل مهریه‌ای که جدیدا تعیین شده جایگزین مهریه درج شده در سند ازدواج می شود و آن مهریه سابق آثار مالی خود را از دست می دهد.

هر گونه تغییری در مهریه خواه افزایش و خواه کاهش، در سند نکاح از آن منع شده است و مهریه مشخص شده در سند نکاح، مهریه شرعی می‌باشد و قابل تغییر نیست. پس از عقد نکاح نیز در مورد افزایش مهریه منع قانونی وجود دارد. لیکن زن و مرد به‌موجب سندهای الزام‌آور مالی دیگر می‌توانند باتوافق یکدیگر مهریه را افزایش دهند.

همچنین در مورد کاهش آن، زن با مرجعه به دفاتر اسناد رسمی می‌تواند برای بخشیدن مهریه یا بخشی از آن اقدام نماید. اما معمولاً به‌دلیل مشکلاتی که امکان دارد در آینده به‌خاطر ابراء مهریه، زن دچار شود، دفاتر اسناد رسمی از تنظیم آن امتناع می‌کنند و پیشنهاد می‌کنند که تحت عنوان اقرارنامه‌ای، اذعان کند که مهریه‌اش را دریافت نموده که درعمل نیز با ابراء مهریه تفاوت حقوقی ندارد و نتیجه‌اش یکسان است.

^{تعریف و مفهوم مهریه} 

مهریه تکریمی است که خداوند برای زن قائل شده است تا این گوهر خلقت با میزان استطاعت مردان دارای ارزش مادی و معنوی شود. اگرچه تعیین مقدار مهر منوط به تراضی طرفین (زن و شوهر) است. در قرآن کریم میزانی برای مهر تعیین نشده است اما اسلام، زنانی را که دارای مهر کمتری بوده‌اند مورد مدح قرار داده و جایگاه زنان را با زیادی مهرشان ارزش‌گذاری نکرده است. تعیین متعارف در سال‌های اخیر در میدان رقابت خانواده‌ها رنگ باخته و جایگاه معنوی خود را در برق سکه‌ها و خواسته‌های نامتعارف از دست داده است.

در روایات دینی در باب سبک بودن مهریه و مشکلاتی که مهریه زیاد ایجاد می‌کند، توصیه‌هایی وارد شده است. روایتی از حضرت علی(ع) داریم که می فرمایند: مهریه زن‌ها را سنگین نگیرید که موجب کدورت و دشمنی شود.
بی تردید تعیین مهریه‌های سنگین و ناآگاهی یا بی‌توجهی زوجین نسبت به حقوق شرعی و قانونی خود به هنگام امضای عقد ازدواج و ناتوانی مالی مرد در پرداخت مهریه زن، جمعیت کیفری زندان‌ها را افزایش داده است تا اینکه قانونگذار با تعیین سقف 110 سکه، میزان متعارفی را نشانه‌گذاری کرد.

بر اساس قانون حمایت خانواده، اگر زوج از پرداخت مهریه تا میزان  110 سکه تعیین‌شده امتناع کند، مشمول ماده 2 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی می‌شود؛ مگر اینکه اعسار وی ثابت و احراز شود و اگر بیش از میزان 110 سکه باشد، تمکن زوج مورد بررسی قرار می‌گیرد. یعنی در بیش از 110 سکه اصل بر عدم توانایی زوج است مگر با معرفی اموال این توانمندی در پرداخت احراز شود.

هرچند که فرهنگ‌سازی برای منع رقابت‌های منفی در تعیین مهریه و بی‌ارتباط بودن مهریه بالا و تضمین خوشبختی، می‌توانست موثرتر از وضع قانون باشد اما همین مقدار تعیین سقف، یک اقدام حداقلی بود که از بحران مهریه‌های با اعداد نجومی یا افسار گسیخته کاسته است.

بر خلاف این عقیده که مهریه بالا عامل بازدارنده طلاق یا جبران‌کننده خسارات ناشی از زندگی مشترک و نیز پشتوانه مالی زنان است، می‌توان آن را به عنوان مهمترین عامل بی‌اعتمادی و بدبینی زوج و سردی او در نگاه حسابگرانه خانواده همسر دانست.

اگر تفاهم، سازگاری و گذشت، حلقه مفقوده باشد، هیچ مهریه بالایی مانعی برای ترک زندگی نیست، همانطور که پایین، انگیزه‌ای برای  بهانه‌جویی مردان در ترک زنان عاشق زندگی نیست. این اعتراف مردان و زنان در راهروهای دادگاه خانواده است کهبالا آرامش و خوشبختی‌شان را تضمین نکرده و حاضرند هرچه سریع تر با تقسیط مهر یا بخشش آن به شرایط پیش آمده پایان دهند.هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا 110 سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده (2) قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی است.

یعنی زن بر اساس قانون می‌تواند این میزان مهریه را مطالبه کند و در صورت عدم پرداخت، دادگاه می‌تواند با نظر زن، مرد را بازداشت کند. اما حالت دوم مسئله این است که چنانچه مهریه، بیشتر از این میزان باشد در خصوص مازاد، فقط تمکن زوج ملاک پرداخت است که در صورت عدم توانایی مرد،بیش از 110 سکه مشمول قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی نبوده و حبس زوج را در بر نخواهد داشت. بدین ترتیب که اموال باید معرفی و مهریه از آن وصول شود.

^{نحوه وصول مهریه و مستثنیات دین}

برخی از اموال محکومین مالی در هنگام اجرای حکم، از شمول توقیف جهت پرداخت بدهی مالی به شرح زیر مستثنی شده است:
1- مسکن مورد نیاز بدهکار و افراد تحت تکفل وی با رعایت شئون عرفی و به شرط سکونت در آن.
2- اثاثیه مورد نیاز زندگی برای رفع حوایج ضروری بدهکار و خانواده و افراد تحت تکفل وی.
3- وسایل و ابزار کار از جمله برای کسبه و تجار سرمایه و محل کسب، و برای کشاورزان ادوات زراعی.
به طور خلاصه فارغ از امر مستثنیات دین، از مصادیق معرفی اموال می‌تواند بخشی از حقوق افراد حقوق‌بگیر (مستخدمین دولتی یا بخش خصوصی) باشد. افراد تا زمانی که بدهی خود را پرداخت نکرده باشند، هرگونه اموالی که به دست آورند، اعم از ملک، ماشین، حساب بانکی یا هر چیزی که قابلیت توقیف را داشته باشد، دادگاه به محض معرفی و درخواست مال از سوی زوجه در جهت توقیف مال و استیفای بدهی اقدام خواهد کرد. در نتیجه برخلاف تصور برخی افراد، بیش از 110 سکه بخشوده نمی‌شود اما برای زوج، حبس به دنبال ندارد.

عدم شمول قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی در مازاد بر 110 سکه به این معنا نیست که در صورت دستیابی به اموال زوج نتوان مهریه را وصول کرد. میزان مهریه همان مبلغ تعیین و اعلام‌شده در هنگام اجرای صیغه نکاح است؛  گاهی اوقات خانواده‌ها اصرار به جاری شدن صیغه نکاح نزد فرد معین و مشهوری دارند و در همان صیغه که با حضور شاهد و رعایت همه جوانب شرع و قانون صورت گرفته است، مهریه محدودی اعلام می‌شود. سپس خانواده‌ها برای ثبت در دفتر ازدواج، میزان مهریه را افزایش می‌دهند که از نظر قانون مورد قبول نیست.

همچنین خانواده‌ها هنگام مراجعه به دفترخانه، گاه مهریه‌ای مغایر با آنچه شفاهی توافق کرده‌اند، درج می کنند. این اظهار در دفترخانه، مستند خواهد بود و دادگاه به توافق قبلی که رسمی نبوده است، توجهی ندارد. هرچند ممکن است اختیار تعیین مهر به شوهر یا شخص ثالثی داده شود؛ در این صورت شوهر یا شخص ثالث می‌تواند مهر را هر قدر بخواهد معین کند.  در نتیجه اصلی همان است که هنگام جاری شدن صیغه نکاح اعلام می‌شود. نه مبلغی که در کلام زوجین و افراد رد و بدل می‌شود. چرا که به مجرد عقد، زن مالک مهر می‌شود و می‌تواند هرنوع تصرفی که بخواهد در آن داشته باشد.

^{افزایش مهریه بعد از عقد}

افزایش مهریه بعد از وقوع عقد نکاح از طرف دادگاه خانواده به عنوانمورد پذیرش قرار نمیگیرد.به موجب یک مصوبه از شورای نگهبان افزایش مهریه بعد از عقد نامشروع اعلام شده است زیرا بر اساس اصل کلی اگر در نکاح دائم مهر ذکر نشده یا عدم مهر شرط شده باشد، نکاح صحیح است و طرفین می‌توانند بعد از عقد مهر را به تراضی معین کنند.

اما صحبت در جایی است که در موضوع مهریه تعیین‌شده بخواهد افزایشی پیدا شود. به این معنا که بعد از وقوع عقد و ثبت ، طرفین تصمیم به افزایش مهریه می‌گیرند و حتی اقرارنامه‌ای تنظیم و توضیحاتی اضافه می‌شود. این شرایط جدید نمی‌تواند به عنوان مهریه اصلی تلقی شود. در واقع افزایش بعدی یک تعهد است و عنوان و امتیازات مهریه را ندارد.

با این وجود راه هایی برای مطالبه مهریه اضافه شده در عمل وجود دارد در صورت تمایل در این خصوص می توانید به دفتر وکالت ما مراجعه کنید.

^{کاهش مهریه پس از عقد}

کاهش مهریه ممکن است در چند قالب عملی  و اجرایی شود.بسته به توافق و تصمیم زوجین به یکی از طرق زیر ممکن است مهریه مندرج در عقدنامه کاهش پیدا کند :

1- شوهر قسمتی از مهریه را پرداخت نماید و با تنظیم یک صورتجلسه عادی یا رسمی به شکل معتبر و قانونی، مهریه مندرج در عقدنامه کاهش پیدا می کند.تنظیم صورتجلسه رسید دریافت از سوی زوجه آنجایی اهمیت پیدا می کند که اختلافی بین زوجین شکل گیرد و لازم باشد مرد پرداخت قسمتی از مهریه و کاهش مهریه مندرج در عقدنامه را به اثبات برساند.

2- بدون اینکه مبلغی و جزئی از مهریه پرداخت شود زن و شوهر با توافق هم مهریه را کاهش دهند این کاهش می تواند در قالب ابراء ذمه یا بخشش جزئی از مهریه انجام شود.به غلط گاهی برای بخشش جزئی یا کلی مهریه از عنوان اقرار به وصول استفاده می شود که چون در عمل مالی بین طرفین مبادله نشده انتخاب چنین قالبی توصیه نمی شود.

بخشش طلب عنوان مناسبی برای کاهش مهریه نیست چرا که در فرض پشیمانی زوجه بعضی از محاکم به غلط و با فرض تشابه این عمل با عقد هبه رجوع به آن را مورد تائید قرار می دهند که البته واقعیت این است که واژه بخشش طلب همان ابراء ذمه است و نه هبه موضوع قانون مدنی چرا که در هبه قبض و عینی بودن مال شرط صحت است.

^{بخشش کلی مهریه} 

بخشش مهریه یا انصراف از دریافت مهریه یا ابراء ذمه شوهر از پرداخت مهریه یا اقرار به وصول کل مهریه، نام آن را هر چه که بگذاریم حاکی از منتفی شدن پرداخت مهریه توسط شوهر است و احکام راجع به آن همان است که در مورد کاهش مهریه گفته شد.

نکته : توصیه می شود به جهت حساسیت این موضوع قبل از اقدام حتما با یک وکیل مطلع و با تجربه در زمینه دعاوی خانواده و احکام و مقررات مهریه مشورت نمایید.