بیماری واریکوسل چیست؟

واریکوسل اتساع و پیچ خوردگی غیر طبیعی شبکه وریدی (سیاهرگی) بالای بیضه‌ است. شیوع آن زیر 10سال نادر است ولی در بالغین جوان 15% و در مردان نابارور 20 تا 40% می‌باشد. در کسانی که با ناباروری ثانویه مراجعه می‌نمایند یعنی قبلا بچه دار شده اند شیوع آن به 70% می‌رسد. 90% موارد طرف چپ ودر 10% موارد دو طرفه است علت این پدیده طولانی تر بودن ورید تخلیه کننده خون بیضه چپ به ورید کلیوی و همچنین زاویه عمودی تر آن نسبت به سمت راست می‌ باشد. واریکوسل در جوانان و نوجوانان شایعترین علت قابل اصلاح می‌باشد. علت ایجاد این اختلال در تخلیه وریدی یا نارسایی دریچه‌ های وریدی است.

آسیب بیضه در افراد مبتلا به واریکوسل

نظریه‌های گوناگونی در مورد مکانیسم آسیب بیضه‌ها وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از: افزایش دمای بیضه‌ها یا کاهش جریان خون و اکسیژن رسانی یا انتقال مواد و متابولیتهای کلیه‌ها و غدد فوق کلیه به بیضه‌ها و یا ترکیبی از اینها. واریکوسل می‌تواند باعث کاهش رشد بیضه و در نهایت کوچک شدن بیضه گردد. همچنین با اثر بر اسپرم‌ها باعث کاهش حرکت و تعداد آنها و تغییر مورفولوژی (شکل ظاهری) آنها خواهد شد. به طور مستقیم اثری بر یا ایجاد ندارد.

در بیمارانی که با واریکوسل به فوق تخصص درمان واریکوسل در اصفهان مراجعه می‌نماید، علاوه بر معاینه و شرح حال باید حداقل دو یا سه آزمایش منی برای تصمیم گیری وجود داشته باشد. با توجه به حساسیت آزمایش باید در آزمایشگاهی انجام گردد که به طور تخصصی این آزمایش را انجام می دهند.

معاینه باید با دست و ابتدا در حالت ایستاده و سپس در حالت خوابیده انجام گردد تا مشخص شود آیا با دراز کشیدن واریکوسل کاهش چشمگیر پیدا می‌کند یا خیر که اگر نکرد سونوگرافی شکم و لگن برای بررسی بیشتر انجام گردد. در زمان معاینه ممکن است وریدها مانند واریس پا قابل مشاهده باشند یا مانند کیسه پر از کرم قابل لمس باشند یا بازور زدن قابل لمس شوند که این معیارها بیانگر شدت واریکوسل می‌باشد.

در تشخیص معاینه بالینی حرف اول و آخر را می‌زند و سونوگرافی برای مواردی به کار می‌رود که معاینه مشکل باشد مانند بیماران بسیار چاق یا موارد خفیف. البته از سونوگرافی داپلر یا رنگی می‌توان برای تایید عود (برگشت خون به سمت بیضه‌ها) پس از عمل کمک گرفت.

درجه بندی واریکوسل

گرید 3 : وریدها در حالت ایستاده قابل مشاهده‌اند گرید 2 : وریدها در حالت ایستاده قابل لمس می‌باشند گرید 1 : وریدها هنگام زور زدن قابل لمس می‌باشند

واریکوسل ساب کلینیکال: با معاینه قابل لمس نیستند ولی با سونوگرافی تشخیص داده می‌شود.

در چه مواردی واریکوسل نیاز به درمان دارد؟

در ابتدا با توجه به اینکه بسیاری از بیماران در زمانی که تشخیص واریکوسل برای آنها گذاشته می‌شود نگران و مضطرب می‌شوند باید خاطر نشان کنم که واریکوسل یک بیماری خوش خیم است اما درمان دارویی ندارد و تنها روش درمان آن است که در ادامه توضیح داده خواهد شد.

تصمیم گیری برای عمل وازکتومی

1- شدت واریکوسل و سن بیمار و وضعیت باروری (تاهل و داشتن یا نداشتن فرزند) دارد. 2- در مواردی که بیمار واریکوسل گرید دو یا سه داشته باشد و با ناباروری مراجعه نموده باشد نیاز به عمل جراحی واریکوسلکتومی دارد. 3- اگر واریکوسل با اختلال در آزمایش منی همراه باشد باز هم نیاز به عمل دارد (همان طور که گفته شد باید حداقل دو یا سه آزمایش منی برای تصمیم گیری وجود داشته باشد).

در برخی رفرنس ها اگرمرد جوانی با واریکوسل قابل مشاهده یا قابل لمس (درجه سه یا دو) مراجعه نماید و فعلا قصد بچه دارشدن هم نداشته باشد برای پیشگیری از اثرات نامطلوب آن بر باروری توصیه به عمل می‌شود. درمورد جراحی واریکوسل‌های بسیار خفیف یا ساب کلینیکال اختلاف نظرهای بسیاری وجود دارد اما ما توصیه به عمل نکرده و فقط آنها را پیگیری می کنیم.

همان طور که گفته شد واریکوسل درمان دارویی ندارد و تنها روش درمان آن جراحی است. روشهای درمان آن یا با روشهای با برش جراحی است یا با روش آمبولیزاسیون (فرستادن لخته) از طریق پوست

1) روش استاندارد طلایی جراحی واریکوسل روش اینگوینال میکروسکوپیک می باشد که با برش کوچک پایین شکم نزدیک خارج ریشه آلت و بالای بیضه و با کمک میکروسکوپ انجام می‌شود. مزیت این روش حفظ شریان (سرخرگ) و عروق لنفاوی و عصب می باشد و میزان عود نیز کمتر است (حدود1تا2%).

2) روش جراحی اینگوینال که تقریبا مانند روش اول است اما بدون میکروسکوپ انجام می‌شود و بنابراین عوارض آن بیشتر است (عود 9 تا 16% و 3 تا 39%).

3) روش جراحی رتروپریتوان که با برشی بالاتر از روش قبلی انجام می‌شود. عود 11تا15% و هیدروسل 7% ممکن است ایجاد گردد.

4) روش جراحی با لاپاروسکوپ که با ایجاد حدود سه سوراخ در شکم و فرستادن گاز به داخل شکم برای ایجاد فضای کافی برای کار انجام می‌شود. اما در این روش احتمال آسیب عروق بزرگ یا روده ها یا مثانه و… هر چند ناشایع وجود دارد. هیدروسل 5 تا 8% و عود کمتر از 2% است و احتمال آسیب شریان نیز وجود دارد.

5) روش آمبولیزاسیون از راه پوست که از راه وریدهای کنار ران به صورت موضعی لخته خون خود بیمار یا کویل یا مواد سنتتیک و مصنوعی دیگر به داخل وریدها فرستاده می‌شوند. این روش نیاز به متخصص رادیولوژی ماهر در این زمینه و تجهیزات پیشرفته دارد. عود 4تا11% دارد. این روش در مواردی که بیش از دو بار واریکوسل عود کرده باشد توصیه می‌شود.

مراقبت های بعد از عمل واریکوسل

پس از تصمیم گیری برای جراحی واریکوسل به روش میکروسکوپیک و انجام آزمایشات روتین خون و بررسی اسپرم موهای ناحیه عمل شب قبل یا صبح عمل تراشیده می‌شوند. ازساعت 12 شب قبل از عمل بیمار دیگر چیزی نمی‌خورد. عمل با بیهوشی عمومی یا بیحسی از کمر(نخاعی) بسته به شرایط بیمار و صلاحدید متخصص بیهوشی انجام می گردد.

مدت زمان عمل بستگی به فاکتورهای گوناگون دارد و متوسط 30 تا 40 دقیقه می‌باشد. بیمار همان روز یا فردا صبح مرخص می‌شود و به مدت حداقل 7تا 14 روز استراحت پزشکی خواهد داشت. بهتر است نزدیکی از روز هفتم به بعد انجام گردد.

عوارض جراحی واریکوسل

درد یا عفونت زخم یا خونریزی یا خونمردگی اطراف ناحیه عمل و … می‌باشد. در برخی موارد ممکن است درد خفیفی برای مدتی باقی بماند یا بی حسی اطراف ناحیه عمل یا پوست کیسه بیضه ایجاد شود.

/ هیدروسل (جمع شدن مایع اطراف بیضه) / کوچک شدن بیضه (کمتر از 1%).

پیگیری

حدود 3 تا 4 ماه پس از عمل اولین ازمایش اسپرم انجام می‌شود و پس از آن با همین فاصله تا یکسال یا تا زمان بارداری همسر ازمایش انجام می‌گردد. میزان بارداری پس از عمل در مطالعات مختلف بین 30 تا 60% گزارش شده است. اگر زوج پس از درمان همچنان نابارور باشند توصیه به انجام روشهای کمک باروری می‌شود.

واریکوسل چیست و چه تاثیری در ناباروری مردان دارد؟

واریکوسل به بزرگ شدن و پیچ خوردگی سیاهرگ‌های کیسه بیضه (اسکروتوم) گفته می‌شود. واریکوسل شبیه یک رگ واریسی است که ممکن است در پای خود مشاهده کنید. واریکوسل شایعترین علت تولید کم اسپرم و کاهش کیفیت اسپرم است که می‌تواند باعث شود؛ با این حال، واریکوسل‌ همیشه بر تولید اسپرم تاثیر نمی‌گذارد. واریکوسل همچنین می تواند باعث کوچک شدن بیضه‌ها شود. بیشتر واریکوسل‌ها در طول زمان پیشروی می‌کنند. خوشبختانه، اغلب واریکوسل‌ها به آسانی تشخیص داده می‌شوند و بسیاری از آن‌ها نیز به درمان نیاز ندارند. اگر واریکوسل باعث ایجاد علائم شوند، اغلب می‌تواند با جراحی ترمیم شود.

در واقع سیستم تولید مثل مردانه تولید، ذخیره و حرکت اسپرم را بر عهده دارد. اسکروتوم، کیسه‌ای است که بیضه ها را در خود نگه می‌دارد.اسپرم و هورمون تستوسترون در بیضه‌ها ساخته می‌شوند. اسپرم در حالی که از طریق یک لوله‌ی پیچ خورده (اپیدیدیم) که در پشت هر بیضه قرار دارد حرکت می‌کند نیز بالغ می‌شود. اسپرم‌ها در مجرای اپیدیدیم حرکت کرده و از طریق مجرای وازدفران به پروستات منتقل می‌شود.

هنگام انزال، مایع منی با اسپرم در پروستات ترکیب می‌شود و هنگام انزال خارج می‌شود. مایع منی از طریق مجرای ادرار حرکت کرده و از انتهای آلت تناسلی فرد خارج می‌شود. طناب اسپرماتیک حاوی مجرای وازدفران و شریان بیضه است که خون را به بیضه‌ها می‌رسانند. همچنین شبکه‌های پامپینی فرم، که در واقع گروهی از سیاهرگ‌های متصل شده هستند که خون را از بیضه‌ها تخلیه می‌کنند. شبکه‌های پامپینی فرم قبل از ورود به بیضه‌ها خون را در شریان بیضه سرد می‌کنند. این کار کمک می‌کند تا دمای مورد نیاز برای ساخت اسپرم را فراهم کند.