عقد کفالت چیست و چه شرایطی دارد؟
یکی از قراردادهایی که ویژگی‌ها و مختصات آن در قانون مدنی ایران بیان شده است، عقد کِفالَت است. این قرارداد از زمان‌های قدیم در روابط افراد به‌عنوان نوعی تضمین دِین و بدهی مورد استفاده قرار می‌گرفته است. امروزه هم اگرچه در امور حقوقی استفاده از آن کمتر شده است اما هنوز هم در امور کیفری بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مقاله‌ی کوتاه سعی می‌کنیم با مفهوم این قرارداد آشنا شویم. کسانی که ساکن قم هستند، جهت مراجعه به بهترین وکیل خانواده در قم کلیک کنید.
در قرارداد کفالت یک نفر در برابر دیگری متعهد می‌شود که شخص ثالثی را نزد او حاضر نماید. بیایید برای روشن‌تر شدن بحث، ادامه‌ی مطلب را از طریق مثالی دنبال کنیم: فرض کنید آقای «الف» قبلا متعهد شده است که مبلغی را به آقای «ب» بپردازد؛ اما «ب» چندان او را نمی‌شناسد و می‌گوید از کجا مطمئن باشم که به تعهد خود عمل می‌کنی و طلب من را به‌موقع می‌پردازی؟ در این میان آقای «ج» که «الف» را می‌شناسد و ضمنا مورد اعتماد «ب» هم هست می‌گوید من تعهد می‌دهم که «الف» را در زمان سررسید بدهی‌اش نزد تو حاضر کنم تا تو طلب خودت را وصول کنی. در اینجا میان «ج» و «ب» رابطه‌ی قراردادی کفالت برقرار می‌شود: «ج» که متعهد است «الف» را نزد «ب» حاضر کند، «کَفیل» نامیده می‌شود. «ب» که تعهد به‌نفع او انجام شده است، مَکفول‌ٌله نام دارد و «الف» که شخص ثالث است و نقشی در انعقاد قرارداد ندارد «مَکفول» نامیده می‌شود. ممکن است شنیده باشید که گاهی دادگاه/دادسرا از متهم درخواست کفیل میکند (در اصطلاح برای متهم «قرار کفالت» صادر میکند). این امر هم یکی از مصادیق قرارداد کفالت است. در اینجا دادگاه از متهم کفیل می‌خواهد و کفیل متعهد می‌شود که متهم را هرگاه که دادگاه بخواهد، برای محاکمه یا تحقیقات در دادگاه حاضر نماید (در اینجا دادگاه مکفول‌ٌله و متهم مکفول است). برای پیدا کردن بهترین وکیل قم به وبلاگ mastervakil سر بزنید.
ممکن است بپرسید اگر کفیل نتوانست یا حتی نخواست به تعهد خود عمل کند و شخص ثالث را در موعد مقرر حاضر نماید، چه می‌شود؟ برای پاسخ به این سؤال، باید به بخش دیگری از تعهد کفیل اشاره کنیم: کفیل تعهد میکند که در زمان خاصی شخص ثالث را در جای خاصی حاضر کند و اگر به هر دلیلی موفق به این کار نشد، باید خسارت بدهد؛ به این ترتیب که اگر ثالث به مکفول‌ٌله بدهی داشته است، کفیل باید شخصا بدهی او را پرداخت کند یا اگر مانند قرار کفالت بدهی در میان نیست باید مبلغی را که از قبل و در قرارداد تعیین شده است، بپردازد. به این مبلغ در اصطلاح حقوقی «وجه التزام» گفته می‌شود. دو طرف قرارداد، میزان وجه التزام را در قرارداد کفالت مشخص می‌کنند؛ بنابراین کفیل یا باید شخص مورد نظر را حاضر نماید یا باید وجه التزام را بپردازد.
ارکان عقد کفالت در قانون مدنی
بیان میکند که کفالت دارای سه رکن می باشد:
- شخص متعهد، که کفیل گفته می شود،
- شخص ثالث، که مکفول گفته می شود،
- طرف دیگر که در مقابل او تعهد می شود که به او مکفول له گفته می شود.
- کفالت پدر
- کفالت مادر
- کفالت برادر
- کفالت خواهر
- کفالت جد
- کفالت همسر معلول
- کفالت فرزند صغیر
- کفالت زلزله زدگان
- کفالت معلولان
مشخصات کفیل
طبق گفته در کفالت در قانون مدنی ایران یک سری مشخصات خاصی برای کفیل در نظر گرفته شده. برای کفالت اعتبار کفیل باید توسط مقام قضایی تأیید گرد و همچنین برای پرداخت مبلغ مورد نظر کفالت تردیدی وجود نداشته باشد. مقام قضایی برای اطمینان از اعتبار کفیل با بررسی جهات مختلف از جمله مبلغ فیش حقوقی یا با پروانه کسب فعال، کارت بازرگانی و مانند اینها اعتبارکفیل را احراز می نماید
مبلغ کفالت
مبلغ وجه الکفاله بستگی به پرونده خواهد داشت. بستگی به اوضاع و شرایط و وضعیت شخصی که برای عقد کفالت انجام می شود، وضعیت روحی و جسمی ، خسارات وارده و…. ممکن است مبلغ وجه الکفاله متفاوت باشد. در هر شرایطی مبلغی که برای تأمین کفالت مشخص می شود از خسارات موجود در پرونده کمتر نخواهد بود.
شرایط کفیل در عقد کفالت
در عقد کفالت در قانون ایران کفیل باید دارای اهلیت قانونی باشد، افراد غیر رشید، صغار و مجانین نمی‌توانند کفالت بر عهده بگیرند. طبق ماده ۲۲۱ قانون آیین دادرسی کیفری، کفالت افرادی پذیرفته می شود که ملائت او توسط بازپرس برای پرداخت نمودن وجه الکفاله تشخیص داده شود. پس در صورتی که ملائت کفیل نزد بازپرس محرز نشود مراتب باید به طور فوری به نظر دادستان برسد. دادستان نیز وظیفه دارد در همان روز به این موضوع رسیدگی نماید و در مورد آن اظهار نظر کند.
تشخیص دادن دادستان برای بازپرس الزامی خواهد بود و اگر دادستان تأیید نماید باید نظر تأیید شده بازپرس توسط دادستان در پرونده نوشته شود.
وظایف کفیل در عقد کفالت
در عقد کفالت در قانون مدنی، کفیل باید مکفول را در زمان و مکانی که متعهد شده است حاضر نماید وگرنه باید حقی را که بر عهده مکفول ثابت شده است را پرداخت نماید. اگر کفیل در غیر از زمان و مکان مشخص شده مکفول را حاضر کند . مکفول له ملزم نمی باشد آن را بپذیرد ولی اگه بپذیرد، کفیل بری خواهد شد. کفیل ملزم خواهد بود فقط در مواردی که توافق شده است مکفول را بیاورد و در غیر موارد توافقی و در صورتی که هر روز مکفول له، مکفول را بخواهد، کفیل ملزم به آوردن مکفول نخواهد بود. اگر کفیل، مکفول را طبق توافق حاضر نماید ولی مکفول له از قبول نمودن آن امتناع نماید؛ کفیل می تواند با شهادت معتبر، احضار مکفول و امتناع مکفول له را در نزد قاضی ثابت نماید یا اینکه مکفول در نزد قاضی احضار نماید و تبرئه گردد.
در صورتی که مباشرت مکفول در توافق نامه شرط نشده باشد، کفیل حق دارد به جای حاضر نمودن مکفول، حقی را که بر عهده مکفول بوده را ادا نماید در این صورت خودش نیز از حاضر نمودن مکفول نیز بری خواهد شد و در صورتی که کفالت با اذن مکفول صورت گرفته باشد، کفیل می تواند با او مراجعه نموده و آن چه که پرداخته است را مطالبه نماید. در صورت وجود هر گونه سوال و نیاز به مشاوره، اورژانس وکالت در اصفهان با آماده پاسخگویی به شما عزیزان به صورت آنلاین، تلفنی و حضوری می باشد.
مراحل صدور قرار کفالت
- در مرحله اول؛ مقام قضایی با صادر نمودن قراری از متهم می خواهد که کفیل معرفی نماید، در این مرحله مقام قضایی میزان وجه الکفاله را که در صورت عدم انجام تعهد می بایست به نفع صندوق دولت ضبط می شود را تعیین می نماید.
- در مرحله دوم؛ متهم فردی را که دارای اعتبار بوده و شایستگی لازم را داشته است معرفی می نماید و در صورتی که فرد تعیین شده توسط مقام قضایی تأیید گردد، متعهد خواهد شد که در صورت امتناع از تعهدش وجه الکفاله ی تعیین شده را پرداخت کند. اگر دو مرحله با تمام تشریفات آن انجام گیرد و مقام قضایی در خواست کفالت را بپذیرد باید به کفیل تذکر دهد که در صورت عدم انجام تعهد نسبت به گرفتن وجه الکفاله اقدام خواهد شد.
- در مرحله سوم؛ مقام قضایی مکلف است در ضمن صدور قراری که قرار قبولی کفالت است با کفالت متهم از طرف شخص معرفی شده موافقت نماید. قرار باید به امضای شخص کفیل و قاضی برسد تا دارای اعتبار قانونی گردد. در صورتی که کفیل از مقام قضایی تقاضای رونوشت نماید باید رونوشت کفالت به او داده شود.